Als laatste stap op weg naar de herindeling onderzocht bureau CodeSamen de kansen van een fusie. Het bureau zegt dat er geen belemmeringen zijn voor een samengaan van Leerdam, Vianen en Zederik. Omdat Vianen bij Utrecht hoort en Leerdam en Zederik bij Zuid-Holland, spreken de onderzoekers zich ook uit over de provinciekeuze. „Vijfheerenlanden kan in beide provincies functioneren, maar komt het best tot haar recht in Utrecht.” Met name de ”economische potentie” spreekt in het voordeel van Utrecht. In Zuid-Holland ligt het accent meer op ”maritieme activiteiten” die grotendeels aan Vijfheerenlanden voorbijgaan.

De drie colleges hebben de adviezen van CodeSamen overgenomen. Vooral in de Alblasserwaard en in Zederik heeft die voorkeur voor Utrecht stof doen opwaaien. SGP-Statenlid Van Dieren uit Lexmond –in het verleden raadslid en wethouder in Zederik– pleit hartstochtelijk voor Zuid-Holland. „De Vijfheerenlanden en de Alblasserwaard hebben al heel lang een band. Er bestaat op bestuurlijk, maatschappelijk en levensbeschouwelijk gebied duidelijke samenhang”, aldus Van Dieren, die constateert dat die band met Utrechtse buurgemeenten zoals IJsselstein en Houten ontbreekt. De SGP’er wijst bovendien op de mogelijkheid van opschaling tot gemeenten van 100.000 inwoners. „Dan horen we straks bij Nieuwegein. Met die gemeente hebben we helemaal niets.”

Bestuurders uit de Alblasserwaard lieten soortgelijke geluiden horen. Voor regionale samenwerkingsverbanden dreigen er forse ontvlechtingskosten als Leerdam en Zederik uittreden. Tijdens een bewonersavond in Meerkerk kregen de onderzoekers van CodeSamen en burgemeester Van Ee van Zederik het zwaar te verduren. Insprekers wezen erop dat voor agrariërs Zuid-Holland een betere optie is. Inwoners van Vianen willen bij Utrecht blijven horen. Tijdens de bewonersbijeenkomst in Leerdam wezen inwoners wel op de band met Zuid-Holland, maar was de toon lang niet zo geëmotioneerd als in Zederik.

Fractieleider De Visser van de Leerdamse SGP zette vorige week een slotoffensief in om de politici in Leerdam en Zederik aan het denken te zetten. „Het rapport en de colleges gaan te berekenend te werk. Economische motieven hebben de overhand. Laten we bestaande waarden en structuren koesteren.”

Maar ook de aanhangers van aansluiting bij Utrecht laten zich horen. De ondernemersverenigingen van de drie gemeenten adviseren naar Utrecht te gaan, omdat Vijfheerenlanden daar flinke inbreng krijgt. De PvdA in de drie gemeenten kiest voor Utrecht, evenals CDA Leerdam: „Zuid-Holland heeft gedacht dat het zo’n vaart niet zou lopen. De provincie had eerder moeten zeggen wat ze ons te bieden heeft.”

Alleen in Zederik tekent zich een meerderheid voor Zuid-Holland af. CU en VKG hebben laten weten de voorkeur aan die provincie te geven, VVD en PvdA kiezen voor Utrecht, zodat CDA en SGP de doorslag geven. Ondanks druk van de achterban lijkt het CDA naar Utrecht te neigen, terwijl SGP-voorman Geluk het eens is met de Leerdamse SGP, maar nog geen definitief standpunt heeft ingenomen. Dat zou leiden tot een 8-7-keuze voor Zuid-Holland.

Burgemeester Houtman van Leerdam heeft begrip voor alle emoties, maar benadrukt dat de voorkeur van de colleges op objectieve gronden uitgaat naar Utrecht. „Het gaat om accentverschillen, maar we denken echt dat we daar beter af zijn. De relatie met de Alblasserwaard blijft wel bestaan.”