Tijdens de top van Europese regeringsleiders en staatshoofden is donderdag een voorlopig plan voor de aanpak van de vluchtelingencrisis gepresenteerd. Met de nadruk op voorlopig, want de overeenkomst bevat nog veel open einden.

Zo zal Turkije onder meer de grenzen veel beter moeten bewaken en vluchtelingen goed moeten registreren. Ook zal het land uitgereisde vluchtelingen die geen recht op asiel hebben in Europa weer moeten opnemen. Stuk voor stuk zaken die al eerder waren overeengekomen. Maar vooralsnog heeft Ankara zich in het nieuwe plan nog nergens concreet op vastgelegd.

Want Turkije wil wisselgeld. Heel concreet in de vorm van 3 miljard euro om de opvang en registratie van vluchtelingen en de grensbewaking te kunnen financieren. Dat er Europees geld naar Turkije gaat is wel zeker, maar de hoogte van het bedrag staat nog allerminst vast.

Wel zegde de EU toe het visumvrij reizen voor Turken in Europa te zullen versnellen. En Europa is zelfs bereid de onderhandelingen over toetreding van Turkije tot de Europese Unie weer op te pakken als het land het actieplan voortvarend oppakt, vertelde premier Rutte gisteren enthousiast.

Dat laatste lijkt een zinloze belofte. Want Turkije heeft de afgelopen jaren de blik nadrukkelijk naar het oosten gewend en wil zich vooral in de islamitische wereld profileren.

„Absurd als vluchtelingenkwestie uitgeruild wordt tegen gesprekken over toetreding Turkije tot EU”, reageerde SGP-fractieleider Van der Staaij vrijdag op Twitter. „Geld voor opvang: ja, open EU-deur: nee!”

Ook Europarlementariër Belder (CU/SGP) ziet niets in het hervatten van de toetredingsonderhandelingen. „Nooit aan beginnen. Turkije is er helemaal niet uit of het wel bij Europa wil horen. En Erdogan is een allesbehalve betrouwbare gesprekspartner.”

Het nu voorliggende actieplan beschouwt Belder als een „noodsprong.” „De enige manier om het vluchtelingenprobleem op te lossen is de Syrische burgeroorlog in te dammen en te stoppen.”

Desondanks klonken er gisteravond en vanmorgen enthousiaste geluiden uit Brussel. EU-president Donald Tusk sprak van een „zeer grote stap” in het vinden van een oplossing. Onzin, meent Belder. „Er is geen sprake van een solide Europese politiek. Dit zijn noodkreten. Als je die in euforie weet om te buigen, noem ik dat politiek goochelen.”

De stap van Turkije moet ook vooral in het licht van de aankomende verkiezingen worden bezien. De partij van Erdogan verloor bij de vorige verkiezingen in juni haar meerderheid in het parlement en is vastbesloten die op 1 november weer terug te winnen. Nu Europa Turkije nodig heeft kan dat Erdogan en zijn partij een enorme impuls geven.

Overigens hebben de EU-landen zelf ook boter op hun hoofd. Tijdens eerdere bijeenkomsten beloofden veel staten geld en steun, maar is daarvan nog maar een fractie gerealiseerd.