Alva –de Spanjaard die in de zestiende eeuw naar de Nederlanden werd gestuurd om af te rekenen met de „opstandelingen”. In geschiedenisboekjes is hij nogal eens afgeschilderd als een gehate bloedhond. Onterecht, vindt Roel Slachmuylders, werkzaam in het Historisch Museum van Den Briel. „Hij was niet strenger dan andere edelen die met eenzelfde taak waren belast.” Vandaag wordt in het museum in bijzijn van het college van B en W zijn boek ”Alva’s Bloedraad en Voorne (1567-1572)” gepresenteerd, een uitgave van archiefstukken uit Brielle, Brussel en Den Haag.

Hoe kwam u tot dit onderzoek?

„Vanuit mijn opleiding in Leuven ben ik goed bekend met het Rijksarchief in Brussel. Daar liggen de belangrijkste archiefstukken van de Bloedraad. Deze functioneerde van 1567 tot 1576. Belangrijkste taak was om de opstandige edelen die niet hadden geluisterd naar Filips II en de beeldenstormers op te sporen en te straffen. Ik heb me bij het uitspitten van de archieven in Brussel vooral gericht op Den Briel en omliggende plaatsen.”

Wat was de rol van Alva?

„Hij was de man die besloot de Bloedraad op te richten en tekende elk vonnis. Alva vond dat de normale rechtbanken in de Nederlanden hadden gefaald. De Bloedraad was een soort ad hoc rechtbank, gericht tegen de opstandelingen. Volgens becijferingen zouden zo’n 7000 mensen slachtoffer van de raad zijn geworden. Maar de overgrote meerderheid was al op de vlucht geslagen, voordat de raad goed en wel functioneerde. Toen Alva in Brussel aankwam, benoemde hij binnen twee weken de twaalf leden. Daarna begon het onderzoek in de steden: wie hebben meegedaan met de Beeldenstorm? Wie zijn de ondertekenaars van het Smeekschrift der edelen? Het duurde dik een half jaar voordat dit onderzoek was afgerond. Toen kon de raad namenlijsten van schuldigen opstellen. Van de 7000 mensen ontsprong 85 tot 90 procent de dans omdat ze al waren gevlucht. Den Briel had 80 vluchtelingen, het nabijgelegen Heemvliet 3. Van die 83 zijn er 3 gesnapt en terechtgesteld.”

Hoe is het negatieve beeld van Alva ontstaan?

„Het hele verhaal van de Opstand is: er is een held, Willem van Oranje. En er is een schurk, en dat is dan uiteraard Alva. Dat beeld is door Willem van Oranje en de opstandelingen zelf gecreëerd. Je hebt een aantal gravures waarin de prins als deugdzame held wordt voorgesteld, en Alva als vleesgeworden ondeugd. Die zwart-wit tegenstelling leefde heel sterk. Alva was ook geen aangename man. Tegelijk was hij gestuurd om een lastige taak te doen. En die heeft hij, zoals andere edelen destijds, naar eer en geweten volbracht. Zeker heeft hij bloedige dingen gedaan, denk aan de moord in Naarden. Maar hij was niet bloediger dan andere edelen met een vergelijkbare taak. Uit mijn onderzoek komt een nuancering naar voren. Zo heeft hij eens mensen onder dwang laten komen om te getuigen ten dienste van de verdediging van een ketter. Dat past niet in het bestaande beeld.

Je zou een vergelijking kunnen trekken met het optreden tegen de wederdopers, een aantal jaar eerder. Toen vielen er in Den Briel evenveel dodelijke slachtoffers als ten tijde van Alva. Hij is geen unicum in wreedheid of slechtheid.”

Moeten de geschiedenisboekjes herschreven worden?

„Dat is niet nodig, te meer omdat mijn onderzoek lokaal is. Je kunt de lijn niet zomaar doortrekken naar heel Nederland. Ik zou zeggen: in diverse steden in Nederland zou gekeken moeten hoe het ging ten tijde van de Bloedraad. Misschien viel het daar ook mee, of was het juist erger.”

Bepaald niet zachtzinnig

„In protestantse landen wordt de negatieve rol van Alva sterk overdreven”, zegt Maurits Ebben, universitair docent in Leiden. „Slachmuylders zegt terecht dat dit te maken heeft met propoganda. Willem van Oranje is zo slim om niet direct Filips II aan te vallen, maar één van zijn belangrijkste uitvoerders. Dan krijg je dat zwart-wit beeld dat we kennen van de prenten, waarbij Alva verwoesting brengt en de prins rijk gevulde schalen. Wel is het zo dat Alva de problemen militair probeert op te lossen. Hij had ook een diplomatieke weg kunnen kiezen, zeker in een land dat je niet goed kent. Ook vind ik de opmerking van Slachmuylders dat hij werkte zoals andere edelen te relativerend. Dat geldt misschien voor Den Briel, maar de man staat toch wel bekend als wreed, en niet alleen in de Nederlanden.”