Een boeket fris ruikende bloemen
Niet minder dan 26 collega’s, vrienden en leerlingen boden een opstel aan. Het maakt samen een prachtig boeket, aangeboden ter gelegenheid van het afscheid van prof. dr. T. M. Hofman als hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn.
De bloemen ruiken over het algemeen fris naar gezonde Bijbelse theologie die midden in de praktijk van het kerkelijk leven staat.
Ik lees ze graag, zulke opstellenbundels. In kort bestek worden vaak verrassende inzichten gegeven. Vijftien van de 26 opstellen cirkelen rond de boeken die de evangelist Lukas schreef. Op deze boeken richtte zich het wetenschappelijk werk van Hofman ook hoofdzakelijk.
Door de alfabetische volgorde van de auteurs staat de bijdrage van prof. A. Baars voorop. Voor een prediker is dit een opstel met een belangrijke inhoud. Het gaat over de woorden van Paulus tot de ouderlingen van Efeze dat hij „al den raad Gods” had gepreekt. Het is goed om aan de hand van dit opstel stil te staan bij de betekenis van deze woorden.
Prof. Baars hoopt op een samenspel van heilshistorische en trinitarische prediking. Misschien kan hij daar zelf verdere aanzetten voor geven, zodat én Gods welbehagen als bron van de zaligheid, én de persoon van Christus als hart van de prediking én het werk van de Heilige Geest in het hart van zondaren tegelijkertijd functioneren. Het tweede artikel in de bundel over de kerstprediking van Luther biedt daarvoor al ingrediënten. De prediking van de geboren Zaligmaker moet het hart raken, zo was de diepe overtuiging van Luther, anders is er geen geestelijk nut met Kerst en ook geen ware troost.
Andere vakken
De opstellenbundel is ook verrassend omdat collega’s die andere vakken doceren vanuit hun specialisme naar de Bijbelboeken keken die Hofman bestudeerde. Zo plaatst prof. G. C. den Hertog ethische kanttekeningen bij Lukas’ beschrijving van Paulus’ zeereis. Daaruit blijkt dat geld en eigenbelang ook toen al belangrijke motieven waren om beslissingen te nemen. Daartegenover staat als een spiegel de onbaatzuchtige vriendelijkheid van de barbaren op Malta.
Docent dr. A. Huijgen laat vanuit de systematische theologie licht vallen op Handelingen 2:36. Het is toe te juichen dat de Apeldoornse universiteit uitdrukkelijk aandacht geeft aan de verhouding tussen dogmatiek en Bijbelwetenschap. Toch kan ik dr. Huijgens uitspraak dat de horizon van de dogmatiek vooral wordt bepaald door de kerk en de eigen tijd niet helemaal volgen. Ik zou de twee takken van de theologie dichter bij elkaar willen houden.
Zending
Docent missiologie drs. J. van ’t Spijker vraagt aandacht voor Lukas als eerste ‘zendingshistoricus’. Belangrijk is dat de evangelist het zendingswerk ziet als de ontvouwing van Gods raad. Het hele boek Handelingen is samen te vatten met de woorden: God volvoert Zijn raad, of: God staat in voor Zijn werk. Laat dus ieder die een hart heeft voor het zendingswerk (het is geen best teken als we het niet hebben) vooral het boek Handelingen lezen en herlezen. Dat is de les die ik uit dit opstel haalde.
Docent praktische theologie dr. M. J. Kater merkt in zijn bijdrage trefzeker op: „Wanneer de verhoogde Christus zo nadrukkelijk verbonden is met de groei van het Woord, dan betekent dat ook dat de groei van het Woord in intensieve zin inhoudt dat Christus meer en meer gestalte krijgt in het leven van de gemeente van God waarover de Heilige Geest opzieners aangesteld heeft.”
Chrysostomus
Fris ruikt ook de bloem van een uit het Grieks vertaalde preek van Chrysostomus over het boek Handelingen. Oef, dacht ik eerlijk gezegd, zou ik dat nog kunnen, Chrysostomus zo vanuit het klassieke Grieks lezen? Eigenlijk zou je het elke week een poosje moeten doen, anders zakken de klassieke talen te snel weg. Maar waar haalt een gemiddelde gemeentepredikant daarvoor de tijd vandaan? Toch herinnert ons dit hoofdstuk eraan dat de Vroege Kerk een wezenlijk stuk van de kerkgeschiedenis bevat.
Opvallend is ook dat de kerkvader aandacht vraagt voor de bescheidenheid waarmee Lukas zijn boek inleidt. Ook had hij veel liefde tot het geestelijk welzijn van Theofilus! Chrysostomus schrijft het zo: „Merk ook zijn menslievende en apostolische gezindheid op, dat hij vanwege één man zo nauwkeurig te werk ging dat hij een heel evangelie heeft geschreven.”
Verkiezing
Het accent in het boek ligt op de bijdragen rond het boek Lukas. Datzelfde accent ligt in deze bespreking. Ik ben me ervan bewust dat ik daarmee geen recht kan doen aan de overige bijdragen in de bundel. Dat spijt me, en dat is meer dan een beleefdheidsformule. Want over het opstel van prof. dr. J. W. Maris bijvoorbeeld, over de verhouding tussen verbond en verkiezing, zou een apart artikel te schrijven zijn. Ik lees dat er in bevindelijk gereformeerde kring slechts via de bevindelijke zekerheid van de verkiezing houvast gevonden wordt aan Gods beloften. Wel, zo heb ik dat nooit begrepen.
Eerlijk gezegd denk ik ook dat de typering van prof. Maris niet klopt. Ik heb wel geleerd dat Gods beloften een adres hebben. Het houvast aan die beloften ligt in de Belover Zelf (Ps. 56:11). Hij schenkt door Zijn Geest de kracht van de beloften én ook de beloofde zaak. ’t Zou een groot voorrecht zijn als de gereformeerde theologie meer eenheid laat zien omtrent deze belangrijke zaken. Daarmee stemmen we wel van harte met prof. Maris in.
Boekgegevens
”Acta. Bundel ter gelegenheid van het afscheid van prof. dr. T. M. Hofman als hoogleraar aan de Theologische Universiteit Apeldoorn”, G. C. den Hertog, e.a. (red.); uitg. Groen, Heerenveen, 2015; ISBN 978 90 8897 108 2; 364 blz.; € 24,50.
