Duitsland 25 jaar geleden: 2+4=1
BERLIJN (ANP/DPA). ‘Het verenigde Duitsland zal de gebieden van de Bondsrepubliek Duitsland, de Duitse Democratische Republiek en geheel Berlijn omvatten.’ Zo simpel luidde artikel 1 van het verdrag dat 25 jaar geleden op 12 september een einde maakte aan een gedeeld Duitsland. Maar voordat de zes onderhandelaars in hotel Oktober in Moskou hun handtekening onder het verdrag zetten, was achter de schermen heel wat afgeruzied. Niet elk land zat te wachten op een sterk herenigd Duitsland.
Bij de onderhandelingen werd gekozen voor de formule 2+4=1. Die stond voor de deelnemers aan de onderhandelingen: de twee Duitslanden, alsmede de vier belangrijkste overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog: de Verenigde Staten, de Sovjetunie, Frankrijk en Groot-Brittannië. Na de val van de Berlijnse Muur in november 1989 was onder anderen de Britse premier Margaret Thatcher niet direct voorstander van de samensmelting van de DDR en Bondsrepubliek. Maar Sovjet-president Michail Gorbatsjov en de Amerikaanse president George Bush drukten door. Achter de schermen werd gesteggeld over de kwestie wie mocht aanschuiven bij de gesprekken over hereniging.
De Organiatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa werd geopperd als gesprekspodium. Ook Nederland en Italië wilden dan meepraten. Maar de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher zei bits: „Jullie maken geen deel uit van het spel.” Hij was met bondskanselier Helmut Kohl beducht eindeloos te moeten onderhandelen met alle ruim veertig landen met wie Duitsland zich in mei 1945 in oorlog bevond.
Aldus kwam in februari 1990 in de Canadese hoofdstad Ottawa tijdens een Oost-Westbijeenkomst de veel werkbaarder formule 2+4=1 op tafel. Behalve hereniging was het doel vast te leggen dat de overwinnaars van 1945 verder van hun ‘zegerechten’ zouden afzien. Vanaf de eerste ontmoeting in mei in Bonn verliepen de onderhandelingen onverwacht soepel en vlot. Er volgden nog slechts drie ronden: Oost-Berlijn, Parijs en Moskou.
Nadat Genscher en zijn DDR-collega Lothar de Maizière de vulpennen waarmee het verdrag was ondertekend in hun zak hadden gestoken, was het tijd voor sekt van de Krim. Behalve de hereniging hadden zij met de voormalige geallieerden getekend voor het afzien van aanspraken op gebieden, het bezit van atoom-, biologische en chemische wapens, en zouden ze een leger van maximaal 370.000 soldaten hebben. De Sovjetunie beloofde, voor veel geld, haar troepen voor 1995 terug te trekken.
Drie weken later, op 3 oktober, was de Duitse verdeling ruim 45 jaar na de oorlog officieel ongedaan gemaakt.