Het kost enig door­zettingsvermogen om de inhoudsvolle preken tot je te nemen. Bij Flavel vindt de lezer geen verhaaltjes en versjes, wel hier en daar een toepasselijk voorbeeld. Het zijn preken die regel voor regel inhoud hebben. Stevige, gereformeerde leer met een bevindelijke en praktische toepassing. Het is zeer de moeite waard om je in de rijke prediking van deze puritein te verdiepen. Neem de tijd ervoor, het zal tot zegen zijn.

De eerste van 42 preken heeft als thema ”Een uitnemend onderwerp”. Dit mag gelden voor allee preken die volgen. Flavel behandelt de manier waarop het heil door Christus is verworven. Hij begint in de eeuwigheid met de raad des vredes. Teer is de ver­handeling over de eeuwige borgtocht van Christus. Hij spreekt dan over de oudheid van Gods liefde tot zondaren!

Het middelaarswerk van Christus komt uitvoerig aan de orde. Flavel staat stil bij de aanstelling van Christus als Middelaar en Zijn ambtelijke bediening als Profeet, Priester en Koning. In de daaropvolgende preken wordt uitgewerkt hoe Christus als Borg en Zaligmaker voor Zijn Kerk het heil verwerft door de trappen van Zijn vernedering en verhoging. Zo behandelt hij onder meer de zeven kruiswoorden van Christus.

Rode spiegel

Hoewel elke preek van een duidelijke toepassing is voorzien, treffen we aan het slot van de 42 preken een apart hoofdstuk aan met als opschrift ”Algemene toepassing”. Flavel maakt duidelijk waarom hij dit doet: „Om alles te besluiten wil ik graag al diegenen voor wie de dierbare Zoon van God uit de gezegende schoot des Vaders kwam, het vlees heeft aangenomen en door de kracht van Zijn liefde door alle teleurstellingen en belemmeringen is heen gebroken, ertoe bewegen om geheel en al voor Christus te leven, zoals Christus heeft geleefd en gestorven is voor hen. Hij heeft Zijn leven als een losprijs voor hun zielen afgelegd. Voor hen heeft Hij geleefd, is Hij gestorven, opgestaan, ten hemel gevaren, en nu leeft Hij voor eeuwig in de hemel om voor ons een Voorspraak te zijn.”

Dikwijls spreekt Flavel de lezer rechtsreeks aan vanuit hetgeen hij bepreekt. Aan het slot van de preek over Jezus’ gebedsstrijd in Gethsémané schrijft hij: „O, wat is Gods toorn, waardoor Christus verbijsterd was toen die drink­beker tot Hem kwam? Kon Hij die toorn niet dragen, en denkt u dan dat wel te kunnen? Heeft Christus daardoor grote druppels bloed gezweet en acht u die toorn licht?.. Kom, zondaar, kom… Kom en kijk hier eens naar mijn tekst, die u het gelaat van de Zoon van God laat zien.”

In de preken over het bittere lijden en sterven van Christus spreekt Flavel over het afschuwelijke van de zonde. Het lijden van Christus is een beschrijving van het kwaad ervan.

De wet is een heldere spiegel waarin het kwaad van de zonde wordt gezien. Het lijden van Christus is een rode spiegel, waarin we meer kunnen zien van het kwaad van de zonde dan wanneer God ons zou laten afdalen in de hel.

Verbanning

Flavel behoorde tot de predikanten die uit hun ambt werden gezet als gevolg van de invoering van de ”Act of Uniformity” (wet van de gelijkheid) uit 1662. Deze wet eiste van predikanten dat zij de bisschoppelijk structuur van de Engelse kerk zouden aanvaarden en zich in de liturgie van de eredienst zouden houden aan de voorgeschreven orde en gebruiken.

Deze wet bracht veel getrouwe dienaren van het Evangelie in gewetensnood. Zij konden en wilden het gezag van de kerk niet aanvaarden ten koste van het gezag van Christus, de enige Koning van de Kerk. Verbanning en vervolging waren het deel van veel predikanten. Enkele jaren later werd de druk nog verder opgevoerd door de zogenoemde ”Five Mile Act”. Het werd predikanten verboden om zich binnen een straal van 5 mijl van hun gemeenten op te houden. Dit betekende dat Flavel niet langer zijn gemeente in Dartmouth kon dienen. Net als vele anderen preekte hij in de openlucht, ondanks de vele gevaren die daaraan verbonden waren.

In 1687 kwam er een wending. Koning Jacobus II hief om politieke redenen de ”Act of Uniformity” op, waardoor ook Flavel weer naar zijn gemeente in Dartmouth kon terugkeren. De vrijheid werd een jaar later vergroot toen stad­houder Willem III naar Engeland overstak en zijn schoonvader Jacobus II verdreef. Flavel heeft de gemeente van Dartmouth tot zijn dood gediend.

Ook in zijn persoonlijke omstandigheden bleef Flavel beproeving en kruis niet bespaard. Je merkt dat bijvoorbeeld in de preek over het geduld van Christus in Zijn lijden en sterven. Flavel weet van het tekortschieten en falen in het opnemen en dragen van het kruis. Hij weet van troost in nood en strijd. „Kijk eens omhoog… Kijk eens omlaag… Kijk naar binnen…” Zo noemt hij wel acht punten waarop wij ons moeten richten in de beproeving.

Verwondering

In ”De Fontein des levens” ligt de nadruk op de verwerving van het heil. Het is goed te beseffen dat Flavel nog een tweede boek geschreven heeft waarin het gaat over de toepassing van het heil: ”Geschonken genade” (Method of Grace).

De preken van Flavel zijn vol van eeuwigheidsernst. „De wereld biedt geen droeviger aanblik dan een arme ziel die buiten Christus is en ligt te sidderen op de rand van de eeuwigheid (…). Sta ernaar dat deze waarheden diep ver­ankerd zullen worden in uw geest, door de Geest des Heeren.”

Ze dragen het stempel van een Evangeliedienaar die zich gedrongen weet door de liefde van Christus. Het vierde kruiswoord, ”Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten”, noemt Flavel een woord dat het hardste hart van de wereld kan doen breken.

Steeds komen twee zaken aan de orde. Christus beoogde in al Zijn werk de verzoening, dat is de rechtvaardiging en de heiliging van Zijn volk. Dat laatste acht Flavel het onbedrieglijke kenmerk van degenen die tot zaligmakende kennis van Christus zijn gekomen. Je merkt dan ook dat de liefde van Christus hem scherp en ontdekkend doet preken: „Welnu, als u weet wat God zal behagen en u dan toch het besluit neemt om dat niet te doen, maar liever uw vlees wilt behagen en liever de duivel een genoegen wilt doen dan Hem, doe dan alstublieft uw masker af, neem uw eigen plaats in onder de huichelaars en kom openbaar zoals u werkelijk bent.”

Dikwijls eindigt Flavel zijn preek met: „Gode zij dank voor Jezus Christus”, of: „Gode zij geprezen voor Zijn onuitsprekelijke Gave.” De geloofskennis van Christus in Zijn diepe vernedering en heerlijke verhoging draagt immers de vrucht van de verwondering.

Boekgegevens

De Fontein des levens. Over de verwerving van het heil, John Flavel (vert. N. A. Eikelenboom); 
uitg. Den Hertog, Houten, 2015; ISBN 978 90 331 2625 3; 592 blz.; € 49,50.