Volgens nieuwe cijfers van de staatssecretaris hebben afgelopen maand zich wekelijks zo’n 1200 vluchtelingen –geen 1700, zoals diverse media ten onrechte schreven– gemeld bij aanmeldcentra in Nederland. Evenals vorig jaar heeft zich sinds mei een sterke stijging van het aantal asielzoekers ingezet. Onder hen zijn mensen die een eerste asielaanvraag doen, maar ook ”nareizigers”. Dat zijn mensen die zich bij hun familieleden voegen die inmiddels een verblijfsvergunning hebben gekregen.

Wat zeggen deze nieuwe getallen in vergelijking met eerdere cijfers?

In het eerste halfjaar vroegen in Nederland 8695 mensen (cijfer afkomstig van het Europese statistiekbureau Eurostat) voor de eerste keer asiel aan –aantal is dus exclusief herhaalde asielaanvragen en nareizigers– aan. Dat zijn er 1740 minder dan in diezelfde periode vorig jaar, toen de teller opliep tot 10.435.

Maar hoe zit het dan met al die berichten over de enorme toestroom van vluchtelingen?

Hoewel er afgelopen halfjaar in Nederland misschien minder mensen asiel hebben aangevraagd, geldt dat voor andere Europese landen allerminst. In heel Europa vroegen in deze periode zeker (enkele landen hebben hun cijfers nog niet doorgegeven) 384.270 vluchtelingen voor het eerst asiel aan. Dat is een toename van 155.030 (68 procent) ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

De meeste vluchtelingen klopten aan in Duitsland(154.105), gevolgd door Hongarije (65.480), Zweden (25.745), Italië (24.875), Frankrijk (24.300) en Oostenrijk (19.620). Nederland staat op de negende plaats.

Omdat niet elke vluchteling asiel aanvraagt, ligt het werkelijke aantal migranten hoger.

Waar komen al deze mensen vandaan?

Een specificatie voor landen van herkomst is slechts voorhanden tot en met april dit jaar. In die maanden waren Syriërs, Kosovaren, Afghanen en Eritreeërs goed voor bijna de helft van het aantal vluchtelingen dat in Europa asiel aanvroeg.

Waarom en hoe komen ze allemaal naar Europa?

De meesten zijn op de vlucht voor oorlogsgeweld. Dat iedereen naar Europa komt, is echter een hardnekkige mythe. De overgrote meerderheid (80 procent) zoekt een veilig heenkomen in de regio. Voor bijvoorbeeld de meer dan 
4 miljoen Syriërs die hun land zijn ontvlucht, geldt dat 90 procent wordt opgevangen in Turkije, Libanon of Jordanië.

De meesten stappen met een geldig visum en ticket op het vliegtuig. Vervolgens keren ze niet meer terug. Verder steken velen met een gammele boot de Middellandse Zee over. Anderen verstoppen zich in vrachtwagens of klimmen op een trein. Er zijn zelfs verhalen bekend van migranten die zich naast het motorblok van een auto wurmen.

Niet iedereen overleeft de vlucht.

Dat klopt. Exacte slachtoffer­aantallen zijn niet voorhanden. Begin deze maand maakte de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) bekend dat er tot dan zeker 2000 bootvluchtelingen het leven lieten op hun reis naar Europa, 400 meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Inmiddels zijn er naar schatting weer zo’n 300 nieuwe slachtoffers gevallen.

Mogen al deze mensen die in Europa asiel aanvragen, blijven?

„Volgens het VN-Vluchtelingen­verdrag mag iemand die in zijn thuisland gegronde vrees heeft voor vervolging niet worden teruggestuurd. Het is mede hierdoor dat van de Syriërs en Eritreeërs negen op de tien asielaanvragers een verblijfsvergunning krijgen. Voor Afghanen geldt dat voor ongeveer zes op de tien. Kosovaren zijn minder fortuinlijk: minder dan een op de tien asielaanvragen wordt ingewilligd. Het ontvluchten van werkloosheid en armoede in eigen land is geen geldige reden om in een EU-land een nieuwe start te maken.”

Vluchtelingen uit Syrië en Afghanistan die een verblijfsvergunning krijgen, oké. Maar waarom hoeven Eritreeërs meestal niet terug?

„In tegenstelling tot Syrië en Afghanistan heerst er in Eritrea geen oorlog. Dat betekent niet dat het een pretje is om in het land te wonen. Dat elke maand duizenden Eritreeërs het Afrikaanse land verlaten, is daarvan genoeg bewijs. De reden waarom velen Eritrea de rug toekeren, is dat dictator Isaias Afewerki er een hard bewind voert. Zo worden velen gedwongen hun leven lang voor het corrupte regime te werken, bijvoorbeeld bij wegenaanleg en bouwprojecten. Mensenrechten gelden er niet. Op grote schaal verdwijnen er mensen. Daarbij geldt volstrekte willekeur. Ook christenen in Eritrea worden onderdrukt. Op de ranglijst christenvervolging van Open Doors staat het land op de negende plaats.”

Kan Europa de opvang van al deze asielzoekers aan?

„Europees commissaris Dimitris Avramopoulos zei vorige week dat „de wereld vandaag met de ergste vluchtelingencrisis te maken heeft sinds de Tweede Wereldoorlog.” Al lange tijd zijn er grote moeilijkheden in Griekenland en Italië. Door hun ligging krijgen deze landen veel migranten binnen. De laatste weken zijn er vooral problemen op het Griekse eiland Kos. Dagelijks arriveren er honderden vluchtelingen. Griekenland, dat zelf in een crisis zit, heeft onvoldoende middelen om de stroom in goede banen te leiden.”

Ook andere landen hebben hun handen vol aan het opvangen van vluchtelingen. Toen in juli 79.000 asielzoekers Duitsland binnenkwamen, sprak het Duitse ministerie van Sociale Zaken van „de grootste toeloop” ooit in het land. Onder de Duitse bevolking is er veel onvrede over de vele migranten. Dat uit zich onder meer door aanvallen op asiel­zoekerscentra, vaak gepleegd door rechts-extremisten.

Verder heeft Hongarije met een ongekende vluchtelingenstroom te maken. Velen zijn op doorreis, waardoor voor stations honderden mensen bivakkeren. In de opvangcentra is onvoldoende plaats om iedereen onderdak te bieden. Ook andere landen hebben dat probleem, waardoor asielzoekers soms een tijd lang buiten moeten slapen. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval in Oostenrijk. Het land werd vorige week door Amnesty International op de vingers getikt omdat het inkomende migranten „schandalig” zou behandelen.

Problemen zijn er eveneens in Frankrijk, met name in de havenstad Calais. Migranten die naar Engeland willen, proberen zich te verstoppen in vrachtwagens en treinen. Ze dringen ’s nachts de Kanaaltunnel binnen en ont­regelen het verkeer.”

Welke maatregelen nemen over­heden om de komst van vele asielzoekers te stroomlijnen?

„De Duitse overheid probeert om migranten die geen aanspraak kunnen maken op asiel met een ‘afschrikvideo’ te ontmoedigen naar Duitsland te komen. In de video, die primair is bedoeld voor mensen uit Balkanlanden als Albanië en Kosovo, wordt benadrukt dat de kans klein is dat hun asielaanvraag wordt gehonoreerd en dat ze mogelijk zelf opdraaien voor de repatriëringskosten. In Hongarije bouwt de regering een metershoog hek langs de grens met Servië. Verder heeft het land de regelgeving omtrent de omgang met asielzoekers aangescherpt. Hekken staan er ook in Calais. De Griekse regering heeft een cruiseschip gestuurd naar Kos waarin vluchtelingen worden opgevangen.

Veel landen geven aan dat ze het vluchtelingenprobleem niet zelf kunnen oplossen. Vorige week stelde de Europese Commissie 2,4 miljard euro beschikbaar om de problemen het hoofd te bieden. Het bedrag moet onder meer worden besteed aan opvang en grens­beveiliging. Het meeste geld gaat naar Italië en Griekenland. Dit najaar komt er een conferentie over de migrantenproblematiek. Ook gaat de Europese Commissie om de tafel met (West-)Afrikaanse landen.”