Jan (83) kijkt afkeurend naar de bouwactiviteiten langs de westzijde van Vredenburg. „Het plein wordt steeds kleiner en al die hoge bebouwing komt op je af. Het is hier niet meer zo gezellig als vroeger.” De Utrechter wijst op de panden van Douglas, Perry en Pieces. „Daar zaten ooit cafés en restaurants. Ik ging er op een vrije dag vaak iets drinken.”

Naast het plein is er in Utrecht ook een straat met de naam Vredenburg. Die straat markeert de oorspronkelijke noordkant van het plein. Vredenburg, op het monopolybord Vreeburg geheten, dankt zijn naam aan een kasteel dat er stond. Keizer Karel V liet het in 1529 in drie maanden bouwen. Om de arbeiders te stimuleren, stonden er een galg en een geselpaal op het werkterrein.

„Vredenburg imponeerde”, vertelt René de Kam, historicus in dienst van de stad. „Sommige muren waren wel 14 meter breed. Het kasteel werd gebouwd in een tijd waarin vuurwapens steeds belangrijker werden. De ontwerpers hebben daar rekening mee gehouden. Met deze dwangburcht wilde de keizer de vrede bewaren. In die tijd waren de Utrechters verdeeld in twee kampen. De aanhangers van de Habsburgers, loyaal aan de keizer, stonden tegenover de aanhangers van de hertog van Gelre, een gezworen vijand van Karel V.”

Angst

Nadat de Spanjaarden in 1577 verjaagd waren, maakten de burgers korte metten met het bouwwerk. „Uit angst dat nieuwe bezetters hun intrek in het binnen de stadsmuren gelegen kasteel zouden nemen.”

Die actie lijkt haast een voorbode van de vernieuwingsdrang van de Utrechters op en rond het plein. De Kam: „Er is, denk ik, geen middeleeuws plein dat zo vaak en zo grondig veranderde.”

De historicus doelt op de Korenbeurs en de Graanhal uit 1894, die in 1920 plaatsmaakten voor jaarbeursgebouwen. Die werden in 1970 gesloopt ten behoeve van winkelcentrum Hoog Catharijne en Muziekcentrum Vredenburg. Het laatste gebouw is alweer vernieuwd, terwijl ernaast wordt gewerkt aan het stationsgebied.

Op het plein zelf herinnert enkel een naambordje aan Vredenburg. Meters onder de grond, in de fietsenstalling, valt het restant van een kasteeltoren te zien. Vooral toeristen zijn erin geïnteresseerd, merkt Arthur (43), die in de stalling werkt. Datzelfde geldt voor de geïllustreerde tijdlijn langs de entree van de stalling. Daarin wordt de geschiedenis van Vredenburg uit de doeken gedaan en valt iets te lezen over het johannieterklooster dat eerder op deze plek stond. De kasteelrestanten hebben Arthurs interesse gewekt. „Ik wist weinig van Vredenburg af en ben mij in de historie gaan verdiepen.”

Utrechters sprongen niet zachtzinnig met de fundamenten van Vredenburg en het johannieterklooster om. „Tot in de jaren zestig waren bijna alle fundamenten er nog”, weet De Kam. „Vooral door de aanleg van het winkel- en muziekcentrum en een parkeergarage is het grootste deel verdwenen. Er rest nog zo’n 10 procent.”

Goudmijn

Monopolyspelers zullen er niet om malen. Zij azen op de Utrechtse plekken Vreeburg, Biltstraat en Neude. Een goudmijn volgens sommigen, omdat de kans groot is dat medespelers op deze straten belanden en dat levert geld op. Passant Henk (67) weet dit nog. Monopoly speelt hij allang niet meer. „Misschien moet ik het met mijn kleinkinderen gaan doen. Dan leren ze beter met hun geld omgaan.”

De Kam weet niet waarom Utrecht halverwege het monopolybord ligt. „Misschien vanwege de centrale ligging. De makers van de Nederlandse versie hebben Amsterdam en Rotterdam vast hoger ingeschat. In de jaren veertig van de vorige eeuw trokken industrieën weg uit Utrecht. Pas vanaf de jaren vijftig vestigden zich hier banken en verzekeraars. Inmiddels zijn we een rijke stad.”

De Kam kijkt om zich heen. „Het is hier nu een dooie boel. Mensen gebruiken het plein alleen om van a naar b te komen. Maar op marktdagen leeft Vredenburg op. Dan koop ik hier graag een visje.”

Onder elke aflevering in deze veertiendelige serie staat een vraag. Het antwoord is te vinden in het artikel. Verzamel de gevraagde letters. Door de veertien letters te mixen, ontstaat een spreekwoord. Bij de laatste aflevering en op internet staan de inzendmogelijkheden. Onder de goede inzenders worden vijf spellenpakketten verloot.

Waar lijkt de sloop van het kasteel een voorbode van? Noteer de dertiende letter van dit woord.

zomerserie Monopoly

Dit is het zevende deel in een serie over het tachtigjarig bestaan van het bordspel monopoly.