Het maakt niet uit van welke kant je het dorp inrijdt. Overal is wel een kerktoren te bespeuren in Bunschoten-Spakenburg. De imposante Zuiderkerk aan het Kolkplein springt meteen in het oog. Op de gevel een tekst uit Jeremia 2: „O geslacht, aanmerkt toch gijlieden des Heeren Woord.”

Een paar honderd meter verderop staat de hervormde dorpskerk uit de vijftiende eeuw, het oudste gebouw van het dorp.

Met een kerkbezoek door 71 procent van de inwoners is Bunschoten-Spakenburg na Urk de meest kerkelijke plaats van Nederland. Op 20.000 inwoners zijn er 20 predikanten en zeker 13 kerkgebouwen. De gereformeerde kerk vrijgemaakt is met ruim 6000 leden de grootste van het dorp.

Het kerkelijke bolwerk vertoont echter scheuren, zegt ds. M. J. C. Blok, vrijgemaakt gereformeerd emeritus predikant. De belangstelling voor met name de tweede kerkdienst neemt af. De groep randkerkelijken groeit. „Officiële onttrekkingen zijn er niet veel, omdat die stap voor velen te groot is vanwege de hechte familierelaties.”

Het teruglopend kerkbezoek leidde bij de christelijke gereformeerden tot het besluit om per 1 januari 2016 kerkgebouw De Bron ’s zondags niet meer te gebruiken voor de eredienst. Het godshuis wordt alleen nog ingezet voor vergaderingen en extra diensten.

Voor ds. Blok, die tegenover De Bron woont, was die beslissing een reden om zijn leden ertoe op te roepen om zich over te schrijven naar de christelijke gereformeerde zusterkerk. Met de overgang van zo’n 200 vrijgemaakten die hun kerkelijke bijdrage betalen, wilde hij een sluiting van De Bron voorkomen.

Niemand gaf gehoor aan de oproep, maar dat stelt ds. Blok niet teleur. „Ik heb mijn ei gelegd. Het is aan de leden wat ze met mijn verzoek doen. Blijkbaar zijn ze erg gehecht aan hun eigen kerkverband en is overschrijving naar de cgk een te grote stap.”

Ondanks het afnemende kerkbezoek is de emeritus predikant niet somber over het kerkelijke leven in Bunschoten-Spakenburg. „Er is veel om dankbaar voor te zijn. Kerkleden zijn over het algemeen betrokken op elkaar. Ze leven mee bij bijzondere gebeurtenissen. Dat merken mijn vrouw en ik ook.” De vrouw van ds. Blok lijdt aan de progressieve spierziekte ALS.

Ook de medewerkster van christelijke boekwinkel Het Baken is positief over de plek van religie in het leven van de Bunschoters. „Mensen gaan minder vaak naar de kerk, maar dat betekent niet dat het geloof niet leeft. Ik merk dat jongeren er juist veel bewuster mee bezig zijn dan vroeger.”

De 81-jarige Francijn Veldhuizen, vrijwilligster in het Klederdracht- en Visserijmuseum, is minder optimistisch. „Het teruglopende kerkbezoek baart me zorgen. Je hoort van kinderen en kleinkinderen die de kerk vaarwel zeggen of overgaan naar een evangelische gemeente en zich laten overdopen. Wat kunnen we ertegen doen? Alleen gebed blijft over.”

Kerkelijk leven neemt af in gereformeerd bolwerk

Spakenburg was tot de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 een vissersplaats, in Bunschoten woonden de boeren. In de loop der jaren groeiden de dorpen aan elkaar vast. Vanouds is Bunschoten-Spakenburg een orthodox-protestantse gemeenschap. Naast vier vrijgemaakt gereformeerde kerken telt het dorp twee christelijk gereformeerde kerken, twee gereformeerde kerken (PKN), een Gereformeerde Bondsgemeente (PKN), een Nederlands gereformeerde kerk, een oud gereformeerde gemeente en drie evangelische gemeenten. Het CDA en de ChristenUnie zijn de grootste politieke partijen in de gemeenteraad.

zomerserie Geloven rond de Zuiderzee

Welke rol speelt religie in plaatsen rond de voormalige Zuiderzee? In acht reportages proeft de redactie de sfeer in deze steden en dorpen. Vandaag deel 4: Bunschoten-Spakenburg. Volgende week deel 5: Elburg.