Een mus en een zwaluw op het visserseiland Marken
MARKEN. Smalle steegjes, klinkerpaadjes, houten huizen, vaak groen of zwart geschilderd, met witte kozijnen. Dit is Marken, voormalig visserseiland boven Amsterdam. „Wij zijn niet calvinistisch, maar op zondag doen we hier geen boodschappen.”
De auto moet buiten het dorp blijven. In Marken is geen ruimte voor auto’s van buitenaf, zeker niet voor de massa’s toeristen die hier ’s zomers komen. Marten van Altena komt op de fiets zijn bezoek afhalen op de parkeerplaats buiten het dorp.
Marten en Neeltje van Altena, allebei net 65, zijn lid van de protestantse gemeente Marken. Marten was tot voor zijn pensioen strafrechtjurist, en zijn vader was een geboren Marker. Neeltje werkte voorheen als verloskundige. Trots zegt ze: „Ik ben hier geboren, op de terp, zeg maar.”
Marken was in de middeleeuwen eigendom van het moederklooster Mariëngaarde te Leeuwarden. Volgens Vondel was dat „een rijcke en oude abdy.” Er stond een aan Maria gewijde kapel op het eiland, op de plek die nu de Kerkbuurt heet. Toen Marken in 1579 met de Reformatie meeging, ontstond de Nederlandse hervormde gemeente op Marken.
Neeltje van Altena: „Het ledental van de hervormde gemeente schommelde vaak wat mee met het aantal eilandbewoners. Waren er minder eilanders, doordat ze slachtoffer werden van branden of van watersnoden, dan waren er ook minder kerkgangers. Maar de kerk is altijd blijven bestaan, in voor- en tegenspoed. De voorgangers kwamen van het vasteland. Ze zeilden op zaterdag naar Marken en vertrokken op maandag, want op zondag reisde je natuurlijk niet. Als er eens geen voorganger was, las men een preek.”
In de eerste helft van de negentiende eeuw sloeg de vrijzinnigheid op Marken toe. De orthodoxen konden daar niet in mee en belegden zelf diensten. Dat moest wel in een woonhuis gebeuren, want de hervormde vaderen hielden de kerkdeuren stijf gesloten.
Er ontstond op Marken een gereformeerde kerk. Abraham Kuyper nam op 3 november 1889 de nieuwe kerk van de Nederduitsch gereformeerde gemeente in gebruik. De gemeente zong die zondagochtend over een mus die zelfs een huis vindt en over een zwaluw die haar jongskens legt in een kunstig nest bij Zijn altaren. De kerkelijke notulen vermelden over die dienst: „Toen beklom Kuyper de kansel. Hij gaf een fiere, eenvoudig verstaanbare predicatie” over 2 Samuël 7:11: de Heere zal u een huis maken.
De scheiding uit 1889 werd door een fusie in 2010 weer ongedaan gemaakt. De hervormde gemeente en de gereformeerde kerk gingen toen samen verder als protestantse gemeente Marken.
Marten en Neeltje van Altena zeggen steun te hebben aan hun geloof. Hij: „Vooral als het slecht met je gaat, geeft het houvast.”
Zij: „We hebben nogal wat gereisd in ons leven. En waar je ook ter wereld komt, overal ligt dezelfde Bijbel. Dat kan geen onzin zijn. Ik voel mij thuis in Gods huis.”
De hervormde kerk van Marken is een plaatje. Naast de oude kansel hangen zwarte collectezakken aan lange stokken. Aan weerszijden van de gangpaden staan oude, blauwgeverfde kerkbanken. Aan het plafond hangen drie grote kroonluchters en modellen van botters en visserssloepen.
In Marken is zondags tweemaal dienst
In Marken staan twee kerken, de hervormde en de gereformeerde kerk. Ooit was twee derde van de bevolking Nederlands hervormd en een derde gereformeerd. In 2010 gingen de hervormden en de gereformeerden samen. Het eiland was vroeger een CHU-bolwerk, en nog steeds krijgt het CDA er de meeste stemmen. In Marken is zondags tweemaal dienst, de ene week in de hervormde kerk, de andere week in de gereformeerde Patmoskerk. Van de 1800 mensen die in Marken wonen, gaan er zo’n 100 naar de kerk. In de hervormde kerk stond van 1845 tot 1857 de predikant-dichter ds. J. J. L. ten Kate Czn.
zomerserie Geloven rond de Zuiderzee
Welke rol speelt religie in plaatsen rond de voormalige Zuiderzee? In acht reportages proeft de redactie de sfeer in deze steden en dorpen. Vandaag deel 2: Marken. Volgende week deel 3, Huizen.
