Donald Tusk, de Poolse EU-president, die de leiding heeft over elke top van de regeringsaanvoerders, had het vooraf gezegd: er móét een gemeenschappelijke conclusie komen. Daarom duurde maandagmorgen, toen de burgers in Europa ontwaakten, het overleg nog steeds voort. Optimisme en pessimisme, hoop en vrees, wisselden elkaar tijdens het ‘weekend van de waarheid’ steeds af.

De vergadermarathon begint zaterdagmiddag omstreeks drie uur. Dan komen de negentien ministers van Financiën van de eurozone bijeen, de zogenoemde eurogroep. Voorzitter Dijsselbloem verwoordt wat iedereen natuurlijk beseft: er wacht een uiterst lastige klus.

’s Morgens lijken de rekenmeesters van de Europese Commissie, het IMF en de ECB nog tamelijk positief over de voorstellen die premier Alexis Tsipras donderdagavond heeft ingediend. Maar gaandeweg de besprekingen wordt duidelijk dat een aantal eurolanden, met Duitsland en Finland voorop, er niet mee uit de voeten kan. Bij hen hebben de Grieken alle krediet verspeeld.

„Ze hebben alles gedaan om hun geloofwaardigheid rond het naleven van afspraken te ondermijnen. Op hun toezeggingen alleen zullen we niet varen”, benadrukt de Duitse bewindsman Wolfgang Schäuble, die een hoofdrol speelt. Het lijkt erop dat hij regelrecht aanstuurt op een Grexit, het vertrek van de noodlijdende natie uit de muntunie.

Volgens een bron had hij een felle aanvaring met ECB-president Mario Draghi, zou hij die daarbij hebben toegebeten: „Ik ben niet stom.” Een ander vindt dat hij met zijn gedrag doet denken aan Varoufakis, de Griekse minister die vorige week terzijde werd geschoven; die soms wild om zich heen sloeg en daarmee iedereen tegen zich in het harnas joeg.

De spanning loopt hoog op. Vertrouwen is een sleutelbegrip. Daar draait het in deze fase om. Hoe kun je geloven dat de Grieken nu opeens bereid zijn tot ingrijpende maatregelen, terwijl ze maandenlang daartegen heftig fulmineerden? Aan het einde van de avond ligt er een lijst van aanvullende eisen aan het adres van Athene. Dijsselbloem besluit tegen middernacht om de vergadering tot zondagmorgen te schorsen.

Om elf uur praten de ministers verder. Zij proberen de voorliggende punten uit te werken en dragen daarna het stokje over aan de regeringsleiders.

De eurotop, het overleg op het hoogste niveau, vangt rond vier uur in de middag aan. Het staat vast dat het lang zal duren. Over veel kwesties ontbreekt nog overeenstemming. In de nacht wordt het plenaire beraad onderbroken en zit Tusk vier uur lang aan tafel met alleen de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de Franse president François Hollande en de Griekse premier Tsipras.

In ieder geval valt te concluderen dat laatstgenoemde op het cruciale moment en anders dan in de voorbije maanden en weken, heel ver wil gaan om zijn land in de euro te houden. Hij krijgt het loon uitbetaald voor de allesbehalve constructieve opstelling eerder: hij moet diep door het stof, sommigen spreken van een totale overgave.

De onderhandelingen vergen ook veel tijd doordat zich een scheiding der geesten heeft aangediend tussen de Europese grootmachten. Meestal nemen Duitsland en Frankrijk bij een belangrijke top de regie in handen en zorgen zij ervoor dat zij vooraf op één lijn zitten. Dat was ditmaal niet het geval. Frankrijk is mild voor de Grieken, wenst absoluut geen Grexit, Duitsland daarentegen wil Athene een dictaat zonder ontsnappingsmogelijkheden opleggen, zal de ultieme optie niet uit de weg gaan. Ruzie tussen de twee, een breuk in de as tussen Berlijn en Parijs, zou dramatisch zijn voor Europa.

Tegen negen uur vanmorgen ligt er eindelijk een akkoord. Tsipras wordt naar huis gestuurd met een ongemeen zwaar eisenpakket op het punt van bezuinigingen en hervormingen. Alleen als hij daaraan voldoet, is er uitzicht op nieuwe noodkredieten. Met zijn toegeeflijkheid riskeert hij een clash met zijn eigen Syriza en met de bevolking. De burgers zullen zich realiseren dat hij hun ”nee” bij het referendum van een week terug heeft verkwanseld.

Zekerheid over de afloop van het Griekse drama is er dan ook nog lang niet. Voor het volgende hoofdstuk verplaatst het toneel zich van Brussel naar Athene. Tegelijk moet trouwens ook blijken hoe de deal in de andere hoofdsteden wordt ontvangen.