Het is druk in Hoorn. De stad weet deze zomer flinke aantallen toeristen naar het historische centrum te trekken. Daar zijn de monumenten uit de Gouden Eeuw niet op de vingers van twee handen te tellen. De nieuwste trekpleister is de Halve Maen, een replica van het VOC-schip waarmee kapitein Henry Hudson naar het huidige New York voer.

Martin Kooijker is een van de vrijwilligers die deze zomer toeristen rondleiden over het schip. De voormalige Amsterdammer woont al ruim 35 jaar in Hoorn. Kooijker is met pensioen en heeft tijd om vrijwilligerswerk te doen. De gids is niet alleen actief op de Halve Maen: zijn vaste klus op vrijdag is het doen van schoonmaakwerk in de Oosterkerk. Stofzuigen, dweilen, dat soort zaken.

Met plezier laat Kooijker het interieur van de uit 1616 daterende kerk zien. Enthousiast wijst hij naar elementen die herinneren aan de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), die in Hoorn een van haar handelskamers had.

Het had maar weinig gescheeld of er was niet meer zo veel te vertellen over de Oosterkerk. Bijna een halve eeuw geleden stond het gebouw op instorten. Al voor de Tweede Wereldoorlog werd de laatste kerkdienst er gehouden. Een stichting ontfermde zich over het bedehuis, dat nu onderdak biedt aan allerlei culturele evenementen. Tegenwoordig zijn er weer samenkomsten. De Nederlands gereformeerde kerk in Hoorn huurt de Oosterkerk op de eerste dag van de week.

Beheerder Dick van der Pijl van de Oosterkerk zag het kerkelijk leven in Hoorn in de loop der jaren achteruitgaan. De belangrijkste oorzaak is volgens hem de instroom van Amsterdammers, die weinig ophadden met de kerk. „Onder de bevolking van de oude stad is de kerkelijke betrokkenheid hoger gebleven.”

Van der Pijl is blij dat er in de Oosterkerk weer kerkdiensten worden gehouden, al hoort hij niet bij de vaste bezoekers. „Bij een kerk hoort een gemeente die er op zondag samenkomt.” Hij nam weleens een kijkje bij de dienst en was verrast „door de positieve insteek” van de preek van de dienstdoende predikant.

De beheerder is niet optimistisch over de rol van de kerk in Hoorn. „De protestantse gemeente stoot kerken af, ze houdt er maar twee over. De meeste roomse kerken zijn al dicht.” Wat er moet gebeuren om de kerken weer vol te krijgen? „Geen idee.”

De Grote Kerk in de stad illustreert misschien nog het treffendst het beeld van Hoorn als het om geloven gaat. In 1975 werd de laatste dienst er gehouden. Tien jaar later volgde de ombouw tot woon-winkelcomplex. Maar de detailhandel heeft het moeilijk en dus staat het voormalige bedehuis al langere tijd leeg.

Martin Kooijker weet wel wie de kerken in Hoorn nog steeds massaal aandoen. „Amerikanen. Die komen met een cruiseschip naar Amsterdam en maken een toer naar Hoorn. Als afsluiting dineren ze in de Oosterkerk. Ik help met bedienen, dat is leuk. Je ziet de mensen genieten.”

Groeikern Hoorn veranderde in korte tijd

Rond 1950 was Hoorn nog een provinciestad. Dat veranderde toen de stad in de jaren 70 van de vorige eeuw een groeikern werd. Voor huizenzoekers uit met name Amsterdam werden duizenden woningen gebouwd. In 1970 was het aantal inwoners nog 18.000. Anno 2015 telt de stad zo’n 72.000 inwoners. De oorspronkelijke bevolking van Hoorn is overwegend protestants, hoewel de stad ook een vrij grote rooms-katholieke bevolkingsgroep kende. In Hoorn is een evangelisatiepost van de hervormd-gereformeerde stichting Predik het Woord. De organisatie hoopt later dit jaar een nieuwe evangelist te benoemen.

zomerserie Geloven rond de Zuiderzee

Welke rol speelt religie in plaatsen rond de voormalige Zuiderzee? In acht reportages proeft de redactie de sfeer in deze steden en dorpen. Vandaag deel 1: Hoorn. Volgende week deel 2: Marken.