Dat zegt politiewetenschapper Jaap Timmer, universitair hoofddocent maatschappelijke veiligheid aan de VU in Amsterdam en gespecialiseerd in geweld door en tegen de politie.

Henriquez (42) zou zaterdagavond tijdens het festival Night at the Park in Den Haag diverse keren hebben geroepen dat hij een wapen bij zich had. De vijf betrokken agenten arresteerden hem daarop. Een van hen paste daarbij een hoofd- of een nekklem toe. Henriquez werd tijdens zijn arrestatie onwel en overleed zondag in een ziekenhuis.

Timmer wil en kan niet veel zeggen over de casus, die hij alleen kent uit de media en de filmpjes die daarop zijn vertoond. „Ik heb niet kunnen zien of er bij deze arrestatie een hoofd- of een nekklem werd toegepast.”

Volgens hem zijn er drie gevallen waarbij agenten als verdachte kunnen worden bestempeld. „Dat kan gebeuren bij schietincidenten waarbij de politie betrokken is. In dit soort zaken wordt de agent in beginsel als getuige gehoord.”

Het tweede oorzaak is als er twijfel of een „redelijk vermoeden van schuld” is of de agenten een verwijtbaar of strafbaar feit hebben gepleegd.

De derde reden is om een juridisch onderzoek mogelijk te maken. „Bij het schietincident in de Utrechtse wijk Ondiep, waarbij een politieagent een burger doodschoot, was dat nodig. De eerste verdachte was overleden, de tweede die in aanmerking kwam als verdachte, was de agent. Dat gebeurde, om toch onderzoek te kunnen doen. Zo kunnen er dan telefoons worden getapt. Later is de agent vrijgesproken.”

Wat betekent het voor de agenten om verdachte te zijn?

„Het geeft hun relatieve rust en helderheid. Ze kunnen zich beroepen op hun zwijgrecht, ze hebben recht op juridische bijstand en hebben inzage in het onderzoek, maar het is natuurlijk niet prettig voor hen.

Wel kan de rijksrecherche in alle rust onderzoeken of een of meer personen een strafbaar feit hebben gepleegd. De hoofdofficier van justitie kan nu bepalen of geen van de vijf wordt vervolgd, of alle vijf, of alle varianten ertussenin.”

Gebeurt het vaker dat er zo veel agenten als verdachten worden aangemerkt?

„Meestal zijn het er twee à drie per jaar. Het kunnen er nog meer zijn. In een geval van vermeend excessief politiegeweld met wapenstok en honden in Nootdorp in 2006 zijn wel achttien agenten als verdachten aangemerkt. Er zijn er twee vervolgd, die uiteindelijk zijn vrijgesproken.

Bij schietincidenten doet de rijksrecherche standaard onderzoek. Dat gebeurt twintig tot dertig keer per jaar.”

Hoe vaak wordt een verdachte agent aangehouden en vervolgd?

„Niet vaak. Twee keer waren er incidenten met het doodvriezen van een zwerver waarbij een agent was betrokken. Een dakloze in Amsterdam kreeg een keer een te harde duw van een agent. Deze is daarvoor veroordeeld tot celstraf. In 1997 moest een agent de cel in wegens het doodschieten van een automobilist.”

Was het goed dat in Den Haag deze verdachte werd gearresteerd?

„Absoluut. Als de politie niets doet als iemand dit roept, krijgt ze het verwijt dat ze niet ingrijpt. Bovendien waren hiervoor terroristische incidenten geweest waarbij mensen om zich heen schoten. Dat maakte deze dreiging extra urgent.”

Zijn de arrestatiemethoden voor verbetering vatbaar?

„De klem zit nu niet in de opleiding. Ook zijn er geen regels voor het toepassen van de hoofd- en de nekklem. Die moeten er komen.”