Des te opvallender is het dat dit thema voor de meeste voorgangers binnen de gereformeerde gezindte een blinde vlek is. Te meer daar het in de Schrift meer dan eens in de context staat van het oordeel op de jongste dag.

Het was dan ook een goede gedachte van de Gereformeerde Bond om in de ”Artios-Reeks” een uitgave aan dit essentiële onderwerp te wijden. Voor dit deel in de reeks tekende ds. Bas van der Graaf, predikant van de Jeruzalemkerk in Amsterdam en begeleider van pioniersplekken in ’s lands hoofdstad. Het boekje kreeg de treffende titel ”Leren leven in overvloed”. De ondertitel, ”Over discipelschap in rijkdom en armoede”, geeft de insteek van de auteur weer. Hij benadert het thema vanuit het vandaag in kerkelijke kring populaire begrip ”discipelschap”. In het denken daarover weet hij zich schatplichtig aan de Amerikaanse filosoof Dallas Willard. Tegenover de radicaliteit van Bonhoeffer, die Van der Graaf als verlammend heeft ervaren, benadrukt Dallas het belang van geestelijke oefening. Wat we niet ineens kunnen, kan wel gestalte krijgen door gewoontevorming in de kracht van de Heilige Geest. Ziende op de grote Leraar Jezus.

Na een inleidend hoofdstuk over discipelschap volgen hoofdstukken over bezit als geleend goed, de betekenis van geld, het beoefenen van gerechtigheid in het kader van Gods Koninkrijk, het ware genieten, onbezorgdheid, tevredenheid, geven, duurzaamheid en de gulden middenweg tussen rijkdom en armoede. Het boek besluit met een pleidooi voor een economie waarin niet groei, maar immateriële waarden als duurzaamheid, verantwoordelijkheid en onderlinge zorg leidend zijn.

Elk hoofdstuk is gelijk van opzet. Na een aantal Bijbelse lessen geeft Van der Graaf weer wat „gesprekspartners” over het betreffende thema hebben gezegd en haalt hij „een inspirerende leraar” voor het voetlicht. Onder het kopje ”Discipelschap in de praktijk” wordt het voorgaande concreet gemaakt. Alle hoofdstukken eindigen met een motto. In kort bestek wordt op deze wijze veel aangereikt dat het overdenken (en praktiseren!) meer dan waard is.

Toch las ik het vlot geschreven boek soms met gemengde gevoelens. De mensen door wie de auteur zich geïnspireerd weet, komen voornamelijk uit evangelische, algemeen religieuze of seculiere kring. Daardoor valt sterke nadruk op het doen van recht en gerechtigheid. Dat is mede een gevolg van het koppelen van de omgang met geld en goed aan discipelschap. In de Bijbel wordt het in de eerste plaats verbonden met het vreemdelingschap. Het burgerschap van een volgeling van Christus is in de hemel. Daarom bouwde Abraham, ondanks zijn zeer omvangrijke bezit, geen villa in Kanaän. De schrijver van de Hebreeënbrief verklaart dat niet uit het feit dat hij een nomadenvorst was, maar uit Abrahams besef hier slechts op doorreis te zijn.

Dat is ook de insteek die Calvijn koos voor het hoofdstuk in zijn ”Institutie” over het beheer van het aardse goed. Veelzeggend is dat hij dit plaatste na een hoofdstuk over de overdenking van het toekomstige leven. Het zou de waarde van het boek hebben vergroot als hij zijn gesprekspartners en inspirerende leraars wat meer had gezocht binnen de klassiek gereformeerde traditie. Keerzijde is dat zijn boek een spiegel voorhoudt aan hen die vanuit hun affiniteit met de Reformatie en Nadere Reformatie grote nadruk leggen op het vreemdelingschap, maar daar in hun omgang met geld en goed weinig van laten zien. De Bijbelse lessen die ds. Van der Graaf uit de Schrift opdiept, maken overduidelijk dat er dan iets fundamenteel mis is.

Boekgegevens

Leren leven in overvloed. Over discipelschap in rijkdom en armoede, ds. Bas van der Graaf; uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen, 2015; ISBN 978 90 8897 114 3; 160 blz.; € 12,50.