Verschillende marineschepen kwamen afgelopen zondag in actie om honderden bootvluchtelingen op de Middellandse Zee te redden (RD 8-6). HMS Bulwark vervulde een sleutelrol in de operatie. De bemanning van het Britse marineschip redde meer dan duizend wanhopige migranten die de gevaarlijke reis van Libië naar Italië maakten. Het is de grootste reddingsoperatie van de Royal Navy in de Middellandse Zeecrisis tot nu toe.

Onder de geredde Syriërs, Afrikanen en Pakistanen bevonden zich kinderen en zwangere vrouwen. Bij een vrouw die uit een rubberboot op 40 kilometer uit de kust van Libië werd gehaald, waren de vliezen al gebroken. De Britse minister van Defensie Michael Fallon, bij geval aan boord van de Bulwark, riep zijn Europese collega’s ertoe op meer schepen naar de Middellandse Zee te sturen. Want volgens de Verenigde Naties staan er nog zeker een half miljoen mensen in Noord-Afrika te wachten tot ze ook naar de overkant kunnen.

De Britten redden al meer dan 2700 mensen uit zee. Bij een actie eind mei haalde personeel van het vlaggenschip van de Royal Navy 370 mensen van het water, onder wie 50 kinderen. De Britten stuurden een foto de wereld in die vele kranten haalde.

Vrijwel tegelijkertijd met deze foto verscheen er op sociale media een beeld vanaf Zr. Ms. Karel Doorman, het grootste schip van de Koninklijke Marine. Generaal Rob Verkerk, commandant zeestrijdkrachten, zette de foto op Twitter met als commentaar: „Waarvoor zo’n schip zich al niet leent.” Te zien is een deel van de ruim 600 gasten aan boord van de Doorman die luisteren naar de ingevlogen Luchtmachtkapel. Het schip was in Montreal, de tweede stad van Canada, ter ondersteuning van het koninklijke bezoek en een handelsmissie. „Krijger, koopman, diplomaat, toch?” aldus Verkerk.

De beeldvorming was compleet. Twee foto’s, twee marines, maar een wereld van verschil. Terwijl de Britten in het zuiden van Europa mensenlevens redden, feesten de Nederlanders aan de andere kant van de oceaan. Hoe duidt generaal Verkerk dat? „Het is geen feestje, maar respectvol eerbetoon aan Canadese WO2-veteranen en ondersteuning van een Nederlandse handelsmissie”, liet hij via Twitter weten. Goed overigens dat een generaal direct via de sociale media reageert op vragen. Maar dit terzijde.

De gloednieuwe Karel Doorman zou hét aangewezen schip zijn om mee te doen aan de vluchtelingenmissie van de Europese Unie. Het gigantische schip kan helikopters meenemen, heeft een grote ziekenboeg en ruimte genoeg om honderden vluchtelingen tijdelijk op te vangen. Maar volgens Verkerk is de Doorman niet beschikbaar wegens „afronding van het beproevingsprogramma.”

Het schip verliet op 8 mei Den Helder voor een reis van negen weken. Via de Atlantische Oceaan zette het koers naar Canada. Daar ondersteunde het de handelsmissie in de schaduw van het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Canada. ”Showing the flag”, laten zien wat Nederland kan. Het is een belangrijke taak van de marine, die ze graag verricht. Het gigantische achterdek wordt ingericht als ontmoetingsplaats en mannen en vrouwen met witte handschoentjes serveren hapjes en drankjes. Zo’n oorlogsbodem is een prima plek om zaken te doen. De Doorman ging na Canada door naar de Verenigde Staten en Curaçao.

Volgens de hoogste baas van de marine noopt „de operationele vraag tot spreiding in EU-verband. We kunnen niet aan alles meedoen. Vergt (politieke) keuzes.” Minister Hennis-Plasschaert van Defensie vindt dat Nederlandse inzet in de Middellandse Zee ten koste zou gaan van andere missies. „Het is niet zo dat ik een voorraad schepen heb die ik even naar willekeur kan inzetten.”

Intussen acteert de Royal Navy. Dat wringt. Het moet voor de BV Nederland als een zeevarende natie toch niet zo moeilijk zijn om een marineschip in de Middellandse Zee in te zetten? Oké, aan de operatie doet een Nederlands vliegtuig van de kustwacht mee. Maar dat redt direct geen mensen.

Van de 28 schepen die de Koninklijke Marine in huis heeft zijn er 13 beschikbaar voor dit werk. Maar die schepen hebben verplichtingen. Drie om precies te zijn: de antipiraterijmissie Atalanta van de Europese Unie voor de kust van Somalië, het stationsschip in het Caraïbische gebied en de permanente NAVO-eskaders.

De planning voor die verplichtingen ligt al jaren vast, want schepen en bemanningen moeten worden klaargestoomd (opwerken, heet dat bij de marine) tot het juiste niveau voordat ze gereed zijn om ingezet te worden. Het onverwacht inzetten van schepen in bijvoorbeeld de Middellandse Zee heeft dus meteen gevolgen. Maar daar heeft de Britse marine toch ook mee te maken? Het programma van de HMS Bulwark werd omgegooid, het schip gevuld met helikopters en mariniers en het was klaar voor actie.

Kleine marinelanden zoals België –slechts drie grote marineschepen en ter plekke met de stokoude Godetia– en Ierland –alleen maar patrouilleschepen– doen mee met de grote jongens Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en Italië bij de humanitaire missie in de Middellandse Zee. Nederland laat het afweten. Het zou de eer –en het geweten– van Nederland, Defensie en de Koninklijke Marine te na moeten zijn. Koopman, krijger, diplomaat én redder van mensenlevens.

De auteur is freelance journalist met Defensie als specialiteit.