Ontwaken naast het perron
Eerst zaten reizigers er te wachten op de trein, later huurden dorpelingen er video’s, daarna exposeerde een kunstenaar er zijn schilderijen. Na een grondige renovatie slapen er nu vakantiegangers in het laatste houten stationnetje van Nederland.
Het is maar goed dat de elektrisch aangedreven Velios-treinstellen amper geluid maken. Om 00.50 uur stopt de laatste trein op het station van het Limburgse Houthem-Sint Gerlach. Een vakantieganger die in het stationsgebouw bivakkeert en de hele dag in de gezonde buitenlucht heeft gewandeld, slaapt rustig door het geluid heen. Ook ’s morgens vroeg, als de eerste stoptrein om 5.20 uur het station aandoet, merken de meeste toeristen er niet veel van.
Anders wordt het als een paar nietsvermoedende treinreizigers zo rond halfzeven een luidruchtig gesprek voeren. De houten wanden van het gebouw voorkomen nog net dat het gesprek woordelijk te volgen is, maar het ongewone zorgt ervoor dat je er wakker van wordt. Dat is de charme van slapen in een gebouw naast het spoor.
Als dan om vijf over zeven de eerste sneltrein langs het station raast, is de slaap helemaal over. Het langszoevende gevaarte maakt beduidend meer geluid dan de stoptrein die stilletjes het station aandoet. Tijd om uit bed te komen. Op weg naar de badkamer even door de gordijntjes gluren om te zien wie er op het perron staan. Nu even niemand.
De gang van het gebouw is het enige gedeelte met ramen aan de perronzijde. De twee slaapkamers en de woonkamer hebben ramen aan de achterkant, waardoor de privacy van vakantiegangers niet in het gedrang komt. Onbespied ontbijten is wel zo lekker.
Die privacy was een van de knelpunten waar eigenaar Marco van der Wal (43) tegen aanliep toen hij het stationnetje wilde omtoveren tot vakantiewoning. „Eigenlijk moest het gebouw gedraaid worden. De open voorkant moest vanwege de privacy dicht worden en de dichte achterkant open. Gelukkig was het gebouw geen rijks- of gemeentelijk monument, anders zou het niet zijn toegestaan om het uiterlijk van het station aan te passen.”
Juist omdat het houten gebouw geen beschermd monument was, stond het in 2010 op de nominatie om gesloopt te worden. De dorpsraad van Houthem-Sint Gerlach vroeg vastgoedontwikkelaar Van der Wal het stationsgebouw te redden. „Ik heb wat met monumentale panden. Ze bezitten in mijn ogen een ziel en ik zie met lede ogen aan dat er overal nieuw wordt gebouwd terwijl er nog zo veel mooie, oude gebouwen voorhanden zijn. In mijn filosofie is er genoeg vastgoed in Nederland, alleen moet het geschikt worden gemaakt voor het juiste gebruik.”
Uiteindelijk kocht Van der Wal het houten gebouw zelf en ging samen met bouwhistoricus Paul Tieman aan de slag. „Het station was helemaal bekleed met witte asbestplaten. Waarschijnlijk is dat door de NS gedaan om de onderhoudskosten terug te brengen. Het oorspronkelijke gebouw had namelijk nogal wat decoratieve elementen. Prachtig, maar die vergen veel onderhoud, daar komen wij nu wel achter.”
Tieman en Van der Wal brachten het station terug in de staat zoals die ongeveer na de bouw in 1903 was. Ongeveer, omdat niet meer precies te achterhalen is hoe het station er toen uitzag. „In ieder geval had het toen een chique, deftige sfeer. Het was de tijd dat de mijnbouw in opkomst was in Limburg. De industriëlen uit de Elzas en de Vogezen brachten hun eigen architecten mee. Wij denken dat dit station een soort uithangbord was waarmee die architecten lieten zien wat ze allemaal konden.”
De ingrijpende renovatie bleef niet onopgemerkt. Het Nationaal Restauratiefonds vond dat Van der Wal de Pieter van Vollenhovenprijs verdiende voor zijn project. Van der Wal: „De jury wilde aantonen dat ook de kleinere renovaties aandacht verdienen. Verder was het nogal uniek dat deze restauratie van onderaf ontstaan is. Niet een provincie of gemeente heeft het initiatief genomen, maar een dorpsraad. Zelf beschouw ik mezelf niet als uniek. Er zijn heel veel mensen die kleinere gebouwen redden van de sloop. Denk maar aan oude huizen of een watertoren die een andere functie krijgt. Eigenlijk verdienen al die mensen dezelfde waardering als ik.”
Halte Sint Gerlach is te huur voor 75 tot 95 euro per dag, met een minimum van drie dagen.
Over de Pieter van Vollenhovenprijs
De Pieter van Vollenhovenprijs is een jaarlijks terugkerende onderscheiding voor een particulier of organisatie die de uitdaging is aangegaan om een monumentaal gebouw te behouden door het een nieuwe bestemming te geven. De eerste uitreiking was in 2013, toen prof. mr. Pieter van Vollenhoven afscheid nam als voorzitter van het Nationaal Restauratiefonds. Vorig jaar kregen de eigenaren van het hotel Huis van Bewaring in Almelo de prijs. Dit jaar zijn er twee winnaars. Naast Halte Sint Gerlach is dat de herbestemming van de oude tramremise De Hallen in Amsterdam. De jury wil met de keuze van twee projecten laten zien dat de omvang van het herbestemde monument niet maatgevend hoeft te zijn voor de impact van de herbestemming.
Geuldal
Halte Sint Gerlach ligt in het dal van het Zuid-Limburgse riviertje de Geul. Vanuit de vakantiewoning is het slechts 700 meter lopen naar de parkeerplaats bij Château St. Gerlach. Daar begint een prachtige wandeling van 4,5 kilometer langs het gerestaureerde landhuis en door de natuurgebieden Bergse Heide en Ingendael. Aan de ene kant zijn hellingbossen te zien, met afgesloten openingen van mergelgroeves. Aan de andere kant slingert het riviertje de Geul zich door het landschap. In Ingendael grazen konikspaarden en gallowayrunderen.
Sint Gerlach
Sint Gerlach is een Limburgse buurtschap die vastgebouwd is aan het kerkdorp Houthem. Daarom worden ze vaak als één dorp genoemd, Houthem-Sint Gerlach. De buurtschap heeft haar naam te danken aan een kluizenaar die hier in de twaalfde eeuw leefde: Gerlachus van Houthem. De Rooms-Katholieke Kerk vereert hem als heilige. Zijn tombe is te vinden in de 18e-eeuwse Sint-Gerlachuskerk. Eronder ligt gewijd zand, waar sommige bezoekers een schepje van meenemen omdat ze denken dat het voor bijvoorbeeld een betere oogst zorgt. In de kerk zijn voor Nederland unieke frescoschilderingen te zien. Het gebouw behoort tot de Top 100 der Nederlandse Unesco-monumenten.
Naast de kerk ligt het voormalige kasteel-kloostercomplex Sint-Gerlach met bijbehorend park. Het is tegenwoordig een luxehotel-restaurant.
Thuis uitstappen
Het grappige van overnachten in een stationsgebouw is dat de trein voor de deur stopt. Met het openbaar vervoer kunnen bestemmingen in de wijde regio worden bereikt. Het centrum van Maastricht bijvoorbeeld ligt op acht minuten rijden. Je hebt er geen last van parkeerkosten: de auto kan thuisblijven.
Interessant is verder het Euregioticket. Voor een dagkaart van 18 euro kan een volwassene doordeweeks reizen met het openbaar vervoer naar bijvoorbeeld Spa in de Ardennen of naar de Eifel in Duitsland. In het weekend en op feestdagen is het ticket zelfs geldig voor het hele gezin: maximaal twee volwassenen en drie kinderen (jonger dan twaalf jaar).