Ze staat nog maar kort aan het hoofd van voedselwaakhond Foodwatch, Ilse Griek. Daarvoor was ze werkzaam als beleggingsadviseur. Ze gaf adviezen over maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. Vanwaar dan de overstap naar Foodwatch? Griek: „Ik heb een mensenrechten-achtergrond. Dat is de link met mijn huidige baan. De consument heeft recht op gezond en goed voedsel en op eerlijke communicatie daarover. Daar wil ik me voor inzetten.”

De manier van campagne voeren van Foodwatch zal ongeveer hetzelfde blijven als onder haar voorganger, Hilde Anna de Vries. „Wel wil ik meer met bedrijven in gesprek gaan. Het debat van morgen over misleidende voedseletiketten past daar perfect bij.”

Betere regelgeving

Griek ziet uit naar het debat. „Ik hoop op een open discussie over misleidende voedseletiketten en over de noodzaak die aan te pakken. Wij willen graag laten zien dat betere regelgeving nodig is en dat die ook in het voordeel van bedrijven is. Veel partijen willen het wel goed doen, maar moeten het opnemen tegen bedrijven die minder moeite hebben met misleiding. Zulke partijen zijn gebaat bij eenduidige, universele regels.”

Hoewel er sinds kort nieuwe (Europese) regelgeving op het gebied van voedseletikettering geldt, is een debat nog steeds op zijn plaats, vindt Griek. „De huidige regels bieden de voedselindustrie veel ruimte en fabrikanten zoeken voortdurend naar de mazen in de wet. Daarnaast vermelden etiketten van voedingsmiddelen vaak onjuiste informatie. Foodwatch heeft een fictief product ontworpen, de ”Fitness Flakes Framboos”, dat laat zien dat zelfs nieuwe wetgeving op het gebied van etikettering misleiding toestaat.”

Waaraan denkt Griek dan? „Informatie over voedingswaarden staat niet in heldere verkeerslichtkleuren vermeld, de grootste suikerbommen mogen nog steeds zeggen dat ze gezond zijn, de minimale lettergrootte van 1,2 millimeter is voor veel consumenten zonder loep onleesbaar, termen zoals ”verantwoord” en ”ambachtelijk” kunnen vrij gebruikt worden en consumenten hebben geen keuzevrijheid als het gaat om gentechproducten in melk en vlees.”

Voorbeelden

Concrete voorbeelden van „misleidende producten” weet de Foodwatchdirecteur moeiteloos op te sommen. „Consumenten kunnen bij ons stemmen op de grootste misleiders. Aan de ‘winnaar’ reiken wij het Gouden Windei uit. Winnaars van vorig jaar was Capri Sun van Coca-Cola. Eén zakje Capri Sun van 200 ml bevat bijna net zo veel suiker als een glas cola. Toch promoot Coca-Cola het drankje onder kinderen en geeft het onterecht een verantwoord imago richting ouders door vitamines toe te voegen en te claimen dat het gaat om een „drank met vruchtensappen en bronwater.””

Foodwatch stelt dit soort prak-
tijken aan de kaak door misleidende productetiketten onder 
de aandacht te brengen, door onderzoek te doen naar voedselproducten en logo’s, door deel te nemen aan maatschappelijke discussies en door initiatieven zoals het zogeheten ”vijftienpuntenplan voor eerlijke etiketten”.

In sommige gevallen hebben bedrijven na de acties toegezegd etiketten aan te passen. Zo wijzigde Douwe Egberts het etiket van Natrena Stevia, de winnaar van het Gouden Windei in 2013. Er bleek slechts 3 procent zoetstof uit de plant stevia in het product te zitten, terwijl de naam anders deed vermoeden. Albert Heijn heeft na een e-mailactie van Foodwatch het keurmerk Puur en Eerlijk uit de schappen gehaald, omdat producten onterecht als biologisch werden neergezet. Soms stellen bedrijven echter dat ze voldoen aan de wetgeving.

Als Griek de wet zelf mocht aanpassen, zou ze nog meer prioriteit geven aan transparantie en veiligheid. „Foodwatch eist dat de belangen van consumenten prioriteit krijgt boven de winsten van voedselproducenten. Onze eisen zijn vastgelegd in ons vijftienpuntenplan. Dat bevat eisen zoals: leesbare letters, realistische afbeeldingen en heldere aanduiding van aroma’s en additieven. De noodzaak van de invoering van ons plan blijkt uit het feit dat we nog steeds dagelijks boze e-mails van consumenten krijgen, die zich misleid voelen door voedseletiketten.”

„Debat is mosterd na 
de maaltijd”

„De bestaande regels op het gebied van etikettering en marketing zijn helder en streng.” Geert de Rooij, manager levensmiddelenwetgeving en voedselveiligheid van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), is veel positiever over de huidige voedseletiketten dan Ilse Griek. „Fabrikanten zijn verplicht om te vermelden welke ingrediënten zij in hun producten verwerken, plus de daarbij horende voedingswaarde. De voorschriften bepalen hoe fabrikanten dat op het etiket van hun product moeten zetten.”

De FNLI is, net als Foodwatch, voorstander van transparantie over de manier van produceren en de herkomst van ingrediënten. De Rooij: „Het etiket is een middel, geen doel op zich. Onze leden hebben de afgelopen drie jaar hard gewerkt om de veranderende regels toe te passen op hun etiketten. Op dit tijdstip de inhoud van de nieuwe regelgeving aan de kaak stellen, is mosterd na de maaltijd.”

Wapenfeiten van Foodwatch

De voedselwaakhond Foodwatch werd in 2002 opgericht in Duitsland en is sinds 2010 ook in Nederland actief. Enkele wapenfeiten.

• Bekendmaking van vleesproducten die eind 2004 mogelijk besmet waren met miltvuur. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit bleef daar bewust vaag over, maar Foodwatch bracht het nieuws naar buiten, na een beroep op de Wet openbaarheid bestuur.

• Uitreiking van het Gouden Windei voor ”meest misleidende product” van het jaar.

• Bekendmaking van onderzoek naar marketing op kinderdagverblijven en scholen. Zo deelde Unilever jarenlang smeerdiploma’s uit en gaf McDonald’s shows over sporten, beweging, opruimen en veiligheid. De resultaten leidden tot Kamervragen en ophef in de media.