Bijna een jaar geleden. Eind februari 2003 vinden boeren in Renswoude en omgeving abnormaal veel dode kippen in hun stallen. Het blijkt te gaan om aviaire influenza: klassieke vogelpest. Het ministerie van Landbouw stelt een vervoersverbod in en besluit tot ruiming van pluimveebedrijven. Kort nadien duikt de ziekte op in Zeeland, Limburg en Noord-Brabant. Begin juli staan 1300 pluimveebedrijven leeg. Het aantal kippen in Nederland loopt terug van 90 miljoen naar 40 miljoen.

Hoe verging en hoe vergaat het vrouwelijke pluimveehouders en vrouwen van pluimveehouders tijdens en na die crisis? Die vraag stelde SEP Veehouderij zich recent. Om er antwoord op te krijgen, belegde het -door het ministerie van Landbouw gefinancierde- projectbureau twee themadagen, louter voor ”pluimveevrouwen”. Dinsdag had de eerste plaats in Heeze, Noord-Brabant, morgen is de tweede in het Gelderse Barneveld.

Dr. Susanne Piët, psycholoog, emotiespecialist en communicatiedeskundige, werd gevraagd beide dagen te leiden en inhoud te geven. Na afloop van de eerste dag is ze onder de indruk van de veerkracht van de dertig aanwezige boerinnen. „Deze vrouwen staan hun mannetje, zijn serieuze zakenpartners. Ze kregen veel te verstouwen. Een aantal van hen kreeg zeven jaar geleden ook al te maken met varkenspest op hun bedrijf.”

Dat gegeven maakte de deelnemers meteen duidelijk wat bijna altijd de vrucht van een crisis is. „Vrouwen die eerder de varkenspest meemaakten, hebben daarvan duidelijk wat geleerd. Ze reageren nuchterder, en hadden de zaken tijdens de nieuwe crisis beter onder controle.”

Wie voor het eerst te maken krijgt met een crisis van deze aard, ervaart dat de grond onder de voeten totaal wegzinkt, zegt Piët. „Vrouwen hebben vervolgens de neiging handelend op te treden, terwijl de mannen op internet en aan de telefoon met de instanties zaken aan het regelen zijn. Vooral de vrouwen moesten de crisis opvangen, onderwijl het gezin draaiende houden, waardoor ze aan een emotionele reactie vaak niet toekwamen.”

Runnen man en vrouw samen het bedrijf, zoals vaak het geval is, dan doet zich tijdens zo’n crisis een nieuw fenomeen voor. „De altijd vanzelfsprekende kameraadschap in zo’n relatie kan flink onder druk komen te staan. Bij een trauma als dit, dreigt de een zich voor de ander af te sluiten. In crisistijd leer je, ook al ben je twintig jaar getrouwd, opeens heel andere karaktereigenschappen van elkaar kennen. Dat is soms wel even wennen.” Van het definitief stuklopen van relaties tijdens of na de crisis is haar overigens niets gebleken.

Belangrijk onderwerp op de bijeenkomsten is ”communicatie” en de manieren waarop die positief kan worden omgebogen op momenten dat negatieve krachten de overhand hebben. Voor de verwerking van een traumatische gebeurtenis als de ruiming van het bedrijf blijkt het erg veel uit te maken hoe ruimingsploegen en controlerende instanties zich opstellen.

„De ervaringen van de vrouwen daarmee zijn heel divers. Sommigen voelden zich als partners behandeld, anderen werden door de ’indringers’ op hun erf geschoffeerd en ervoeren de ruiming als een heel groot onrecht. Er was één vrouw bij die nog steeds rondloopt met het gevoel dat haar en de haren iets bijzonder onrechtvaardigs is aangedaan. Ik heb getracht communicatietechnieken over te dragen die in crisistijd kunnen helpen om een kwestie in positieve zin te veranderen.”

Vanuit de emotieleer gedacht, vindt Piët het een goede zaak dat ongeveer een jaar na het begin van de crisis achterom en vooruit wordt geblikt. „Na de Enschede-ramp werd ik door journalisten geraadpleegd. Ik voorspelde toen dat het zwaartepunt van de emoties wel eens een jaar later zou kunnen liggen, en dat kwam uit. Wat eerst wordt weggestopt, komt later toch boven. Bij gevangenen uit concentratiekampen gebeurt dat soms pas veertig jaar na de ervaringen.”

Op de dag in Heeze werd veel gelachen, en niet gehuild. „Het was natuurlijk ook lang niet allemaal negatief wat mensen meemaakten. En een crisismoment leidt altijd tot heroriëntatie. Elke crisissituatie heeft positieve kanten. Het feit dat partners elkaar ’binnenstebuiten’ hebben gezien, houdt vaak in dat ze er nadien samen sterker voor staan. Een crisis is een wapen voor de toekomst.”