”Handelingen. De wereld in het geding”
Auteur: dr. John van Eck
Uitgeverij: Kok, Kampen, 2003; verschenen in de serie Commentaar op het Nieuwe Testament, derde serie (geredigeerd door prof. dr. J. van Bruggen), afdeling Handelingen en Apostelen
ISBN 90 435 0667 2
Pagina’s: 576
Prijs: € 39,90. Opnieuw verscheen een deel in de serie Commentaar op het Nieuwe Testament. Dr. J. van Eck verzorgde het deel ”Handelingen. De wereld in het geding”. Het is een kloek boek geworden, waarin de auteur er blijk van geeft een kenner te zijn van het genre dat hij van commentaar voorziet.

Daar ligt dan ook een van de sterke punten van dit bijbelcommentaar. Het levert waardevolle informatie aangaande de historische setting van de tekst. Zowel in de doorgaande hoofdtekst als in de tekst in kleine letters is veel materiaal te vinden dat ontleend is aan de klassieke wereld.

Hier ligt duidelijk een van de speerpunten in de aanpak van dit commentaar. Je kunt dat al merken in de inleiding. Van Eck verwijst daar nadrukkelijk naar het bekende werk van Johann Jakob Wettstein uit 1751/1752. In ”Novum Testamentum Graecum” gaf Wettstein bij de tekst van het Nieuwe Testament onder andere een groot aantal parallellen uit de antieke letterkunde. In die lijn heeft Van Eck dit commentaar vervaardigd. Dat maakt de kracht ervan uit en geeft iets van de beperking aan. De literaire en historische component krijgt een heel belangrijke plaats in dit boek.

De grammaticale kant van de tekst komt op vele plaatsen aan de orde. Daarbij besteedt de auteur ruime aandacht aan de vertaling van de tekst. Hij schroomt niet om eigen wegen te gaan en probeert die zo helder mogelijk te onderbouwen. In de discussies rond keuzes die gemaakt moeten worden, wil Van Eck de tegenstemmen van andere commentatoren compact weergeven. Daarbij komt oudere en nieuwere literatuur aan de orde. In de keuze van de nieuwere literatuur is heel wat materiaal bewust buiten beschouwing gelaten. Van Eck verantwoordt dat alleen in het algemeen; toch blijven hier wel vragen liggen. Regelmatig vallen in discussies namen als Haenchen, Witherington en anderen.

In dit commentaar wordt een pleidooi gevoerd voor een echt luisteren naar de tekst, waarbij de auteur waakt voor een te gemakkelijk zich laten leiden door eerder ingenomen exegetische posities of opgeworpen vraagcomplexen.

Gedegen fundament
Een sterke kant van dit commentaar is het respect voor de bijbeltekst zoals deze voor ons ligt. Daarbij komt voortdurend het eigene van het boek Handelingen aan de orde. De betrouwbaarheid van dit bijbelboek is een van de pijlers waarop dit bijbelcommentaar gebouwd is. Dat is een goed en gedegen fundament. Door de jaren heen is er in het voortgaande onderzoek van Handelingen al meer oog gekomen voor de waarde van dit werk. Die winst proeft men in deze studie. Van Eck wilde zich niet laten leiden door verkeerde vooronderstellingen, die vaak klakkeloos door velen zijn overgenomen. Hij durft zelf in openheid te kiezen.

Zo stelt de commentator dat aandacht voor de missionaire strekking van Handelingen alleen niet voldoende is (vgl. blz. 569). Er is meer: bijvoorbeeld de confrontatie van het Evangelie met de volkeren, inclusief de politieke strekking. De confrontatie met de koningen (Hand. 9:15) moet men verdisconteren. Zo wil Van Eck ook het slot van Handelingen duiden (zie blz. 569/570). Ook al zou men deze visie niet in alles delen, dan is het juist in deze tijd waardevol om die aspecten van Handelingen te doordenken. De ondertitel van de studie luidt immers ”De wereld in het geding”. Vergelijk daarbij de uitleg op blz. 24. Bewust kiest Van Eck in dit verband voor de aanduiding ”het program” in het inleidend gedeelte op het commentaar. Met alle waardering voor het daar gebodene rees bij mij de vraag of het ”moeten” van Gods heilsplan niet wat onderbelicht is gebleven, terwijl dat voor het lukaanse dubbelwerk van groot belang is.

Landkaartjes
Er zouden meer vragen te stellen zijn, onder andere rond de gekozen datering van Handelingen. Het had me beter geleken als het boek aangevuld was met wat eenvoudige landkaartjes, om zo te zien hoe en waar de wereld concreet in het geding is. We moeten immers de geografische kennis van de huidige wereld en zeker die van de antieke, bijbelse tijd niet overschatten.

De gemaakte opmerkingen doen niets af van mijn waardering voor dit werk. Het is een commentaar met duidelijk een eigen karakter. De lezer zal daar profijt van kunnen hebben en in het grote veld van literatuur rond Handelingen is het een waardevolle aanvulling.

Graag feliciteer ik de schrijver en de redacteur met dit fraaie boek en beveel ik het de lezers van harte aan. De omvang van 576 bladzijden vraagt doorzettingsvermogen, maar loont de moeite.