Zowel in het komende kamerdebat als in de verdere nasleep van de affaire kan De Geus zich geen fout meer permitteren. Bovendien valt voor hem te hopen dat nieuwe onthullingen die de omvang van het schandaal verder doen toenemen, voorlopig uitblijven. Hij kan ze er eenvoudig niet meer bij hebben, nadat hij eerder blijk gaf te lijden aan een chronische onderschatting van het probleem.

Van meet af aan zag De Geus zich in deze kwestie geconfronteerd met een wakkere Tweede Kamer, waarin gezond burgerverstand stennis maakte over zaken die „gewoon niet kunnen” en vraagtekens plaatste bij „officiële cijfers” die het tegendeel zouden bewijzen. Hijzelf hield zich vast aan die cijfers -had zelfs milde spot voor de parlementaire argwaan-, maar viel er maandag pardoes mee door de mand.

Het begon allemaal in mei vorig jaar, toen de RTL-televisie fors uitpakte over het nieuwe UWV-kantoor aan de La Guardiaweg in Amsterdam, dat ongekend luxueus en duur zou zijn ingericht. De RTL-redactie baseerde zich daarbij op klokkenluiders, die ook de Tweede Kamer ervan wisten te overtuigen dat hier iets werkelijk niet in de haak was: graaigedrag door een uitkeringsinstantie.

Diezelfde Kamer had toch al een slechte verhouding met het Zelfstandige Bestuursorgaan, dat zorg draagt voor de uitvoering van werknemersverzekeringen (als WW en WAO). De PvdA had liever een echte overheidsdienst gehad, terwijl de VVD opteerde voor volledige privatisering. Het CDA ziet het liefst een model waarin sociale partners zelf hun verzekering vormgeven.

Volgens het onderzoeksrapport dat verscheen, moest deze „geprikkelde relatie” vroeg of laat wel tot problemen leiden. Was het niet misgegaan met de huisvestingskosten, dan was het wel gebeurd op een ander terrein, aldus extern onderzoeker Meijer, die het UWV verwijt niets te hebben gedaan aan het herstel van het vertrouwen. „Ze hebben de noodzaak hiervan niet onderkend.”

Het werden dus de huisvestingskosten. Na de RTL-uitzending gonsde het in de wandelgangen van de Tweede Kamer over marmeren vloeren, sauna’s en gouden kranen. Tja, het geld was toch ergens aan uitgegeven. Dat het nieuwe interieur ten koste ging van een -nog ongebruikt en helemaal niet onaardig- reeds aanwezig interieur, voedde de roddels tot het niveau van een schandaal.

De Geus verzette zich daartegen, vanaf het eerste moment dat hij ermee werd geconfronteerd. In eerste instantie berichtte hij de Kamer in het hele UWV-gebouw geen sauna’s of gouden kranen te hebben aangetroffen. Bovendien zouden de totale inrichtingskosten vallen onder het gemiddelde dat wordt bijgehouden door de Rijksgebouwendienst. Niks aan de hand dus.

Toen het in oktober vorig jaar kwam tot een debat, bestreed De Geus opnieuw dat er sprake zou zijn van geldsmijterij. Hij bagatelliseerde de kwestie door aan te geven dat UWV-directeur Joustra werkt achter een eenvoudig bureau dat in een grijs verleden ooit 400 gulden heeft gekost. En dat Joustra op zijn kamer, heel sober, een tweedehands televisie heeft staan, „zonder breedbeeld, wel met afstandsbediening.”

Bij herhaling koos De Geus dus onomwonden partij voor de UWV-directie en daarmee, onvermijdelijk, tegen de Tweede Kamer. Die geloofde er echter helemaal niets van. Zelf bij De Geus’ eigen CDA bleef het wantrouwen bestaan. In versterkte mate gold dat voor de PvdA, GroenLinks, SP en de coalitiepartijen VVD en D66.

Onder druk van dat wantrouwen zegde De Geus, tot dan toe vertrouwend op de gegevens van de UWV-top, vorig najaar alsnog maar een extern onderzoek toe. Onder leiding van oud-PvdA-fractieleider Meijer bekeek in december een groep accountants La Guaria Plaza en doorzochten ze de administratie rond het nieuwe interieur. Met hun rapport in de hand dacht De Geus schoon schip te kunnen maken.

Niets bleek minder waar toen maandag het onderzoeksrapport verscheen. Dat veegde in één zwaai de officiële cijfers van tafel, omdat daarin ten onrechte de vierkante meters van de parkeergarage waren meegeteld. Dat drukte de gemiddelde inrichtingskosten natuurlijk enorm. Na correctie bleken de kosten niet 9 procent lager, maar 11 procent hoger te liggen dan het gemiddelde van de Rijksgebouwendienst.

De huur- en inrichtingskosten als geheel kwamen daarmee op 236 euro per vierkante meter, waar De Geus in oktober nog uitging van een bedrag van 190 euro. De investeringen in de totale inrichting van het hoofdkantoor blijken 771 euro per vierkante meter, in plaats van 635 euro te zijn. Vooral de verdiepingen waar het bestuur zetelt, trekken dat gemiddelde omhoog: 1149 euro (in plaats van 923) per vierkante meter.

De verschillen mogen dan niet extreem zijn, ze maken wel het verschil uit tussen een affaire waarvan het boek gesloten kan worden en een schandaal dat consequenties moet krijgen. De Kamer is immers bij herhaling verkeerd geïnformeerd. Staatsrechtelijk komt dat volledig voor rekening van De Geus. Dat hij twee verantwoordelijke UWV-bestuurders, de echte ’daders’, de laan uitstuurt, doet daaraan niets af. Al kan de minister aanblijven, voorlopig moet hij leven met besmet blazoen.