Dat is een van de stellingen uit het boek ”Vladimir” van de Russische politicoloog Stanislav Belkovski. Op de achterflap wordt de auteur een van de bekendste analisten van Rusland genoemd. Na de Duitse publicatie van zijn boek werd Belkovski in Rusland bedreigd met gevangenisstraf (opnieuw volgens de omslagtekst), maar nu is zelfs een uitgebreide Nederlandstalige versie gevolgd.

Na de vele boeken van westerlingen over president Poetin is de blik van een Rus zeker welkom. Dat wekt verwachtingen, want die is vast beter in staat om de man te beschrijven zoals hij is.

Belkovski raadt Poetin aan voor 2018 te vertrekken, als hij tenminste als sterke man onthouden wil worden. Want in dat jaar zal de Russische economie in elkaar zakken. Het verlies zal dan met de zittende president worden afgerekend.

De vraag is dan natuurlijk: wie moet hem opvolgen? Een echte oppositie is er in Rusland niet, zegt Belkovski. Er is wel een groep mensen die voor geld van kritische oligarchen en westerse donors bereid is wat lelijke dingen over het Kremlin te roepen. Maar een echte oppositie treedt als eenheid op en is eropuit de macht over te nemen. Dat is in Rusland niet zo, stelt Belkovski.

In de landen die tot 1990 tot de Sovjet-Unie behoorden heeft de oppositie tot nu toe inderdaad weinig indrukwekkends laten zien. In de meeste van deze landen heeft de ene autocraat de andere afgelost. Oekraïne is wel het meest hopeloze voorbeeld van een land waar democratisch gekozen leiders tot nu toe alleen maar teleurstellingen opleverden.

Belkovski koestert ook geen enkel optimisme over de democratische gezindheid van de huidige Kremlincritici zoals Navalny. Misschien terecht. Een paar weken geleden zei deze dat hij met de annexatie van de Krim kan leven. Voor West-Europa is dat natuurlijk onbestaanbaar.

Nodig is een parlementair stelsel als in West-Europa, waarin de uitvoerende macht verantwoordelijk kan worden gesteld, stelt de Russische politicoloog. Op zichzelf is dat waarschijnlijk een juiste conclusie. Vanuit datzelfde West-Europa klinkt de vraag of zo’n model eigenlijk wel kan werken in Rusland. Daar zit Belkovski blijkbaar niet over in.

In 2011 was Poetin al op weg naar de uitgang, toen hij als premier diende onder president Medvedev. Alleen toen ontlook de Arabische lente. Zoiets wilde hij in Rusland koste wat het kost vermijden.

In Oekraïne en Georgië had hij eerder gezien hoe weinig revoluties oplossen. Maar hij heeft ook nog een ander gevoel bij opstanden: dat zijn geen spontane burgerbewegingen. Ze worden georganiseerd en gefinancierd door krachten op de achtergrond. En dat maakt bloemenrevoluties tot bedreigingen.

Achter de opstanden in Oekraïne ziet Poetin de hand van de Verenigde Staten. Het zijn pogingen om grensland Oekraïne bij het Westen te voegen. En om te voorkomen dat de NAVO-troepen van „oompje Westen” het buurland zouden binnentrekken, heeft hij alles gedaan dat te voorkomen. Tot nu toe met succes.

Poetin wil voorkomen dat de Russen in opstand komen. Want ten diepste minacht hij hen. Volgens Belkovski lijdt Poetin aan ”russofobie”. Dat hij hen wil leiden, is geen machtswellust, maar een dienen van het volk om te voorkomen dat het land helemaal een gekkenhuis wordt. Russen zijn namelijk goedmoedig en meedogend, maar ongeschikt tot het leiden van een doelgericht en opbouwend leven. Onder de knoet houden is de enige mogelijkheid. En Poetin is de man die zich daarvoor wil inzetten.

Onze held

Belkovski schrijft met veel kennis over Poetin. Steeds noemt hij hem schertsend „onze held.” Hij is zeer goed geïnformeerd en beschikt over bronnen dicht bij de president.

Of die bronnen altijd betrouwbaar zijn, is natuurlijk de vraag. Want ”Vladimir” is ook een heel Russisch boek. Dat wil zeggen: niet vrij van samenzweringstheorieën. Zo stelt de auteur dat president Jeltsin door zijn omgeving opzettelijk van kalmeringsmiddelen werd voorzien, met het doel hem verslaafd aan medicijnen te maken en hem op die manier onder controle te houden.

Nog sterker is wat de beveiligers van Poetin vertellen. Namelijk dat er niet één Vladimir is, maar vier. Hij verwijst daarbij naar een Duitstalige website waarop foto’s moeten aantonen dat de president dubbelgangers inzet. Jammer voor de auteur zijn deze beelden echter bijzonder weinig overtuigend. Bovendien past de elfdaagse afwezigheid begin maart natuurlijk helemaal niet in zo’n model (tenzij die afwezigheid was bedoeld om ons allemaal te laten geloven dat de president géén dubbelgangers heeft).

Al die bronnen rond Poetin weten natuurlijk ook meer over het huwelijksleven van de president dan het volk. Enkele jaren geleden maakten Vladimir en zijn vrouw Ljoedmila bekend te zullen scheiden, wat voor waarnemers geen verrassing was. Er gonsden geruchten van een nieuwe liefde, Alina Kabajeva. Maar dit gerucht was een bewuste afleiding van de echte waarheid, die Belkovski hier deelt met zijn lezers. Want Poetin is helemaal niet geïnteresseerd in seksualiteit, zegt de auteur. En als het erop aankomt, houdt hij meer van mannen dan van vrouwen. Hij is een ”closet gay” die voor zichzelf nog niet heeft toegegeven hoe het met hem gesteld is. Iedereen is natuurlijk vrij dit soort sterke verhalen te geloven, maar overtuigend is het niet.

Homodemonstraties

Een heel andere invalshoek kiest Marie-Thérèse ter Haar met haar boek ”Zijn zij nou gek of zijn wij het?” Zij stoort zich aan de vooringenomenheid van de media tegen Rusland en probeert sommige problemen op basis van eigen ervaringen toe te lichten. Ze woont deels in Rusland en deels in Nederland en verblijft dus in twee werelden en heeft daarmee een zeker recht van spreken.

Al een paar jaar is er veel publiciteit over Rusland, maar volgens Ter Haar blijkt daaruit vooral de onkunde van de journalistiek. Neem bijvoorbeeld het geweld rond homodemonstraties. De westerse media presenteren dat als voorbeeld van de Russische achterlijkheid. Maar, zegt Ter Haar, het feit dat deze demonstraties mogen worden gehouden, geeft aan dat Rusland wel degelijk in ontwikkeling is. Twintig jaar geleden werden zulke betogingen niet toegestaan. En in Turkije en Saudi-Arabië mogen ze nog steeds niet worden gehouden.

Volgens Ter Haar denken de media vanuit het Koude Oorlogsmodel. Dat biedt altijd nog een bruikbaar raamwerk om het conflict tussen Rusland en het Westen te beschrijven, alleen het is niet correct, zegt Ter Haar.

Het Russische volk is een trots volk. Die trots wordt alleen al 25 jaar gekrenkt door het Westen. En dan krijg je die betonharde reactie zoals nu onder Poetin. Dat maakt de president onder zijn eigen volk bijzonder populair. Want Poetin belichaamt als geen ander de nationale trots van de Rus.

Ter Haar schrijft vanuit haar eigen emotie en met deskundigheid. Dat is de charme van dit boek. Het pretendeert nergens de waarheid te zijn.

De auteur draagt veel aan. Ze wijst bijvoorbeeld op een onoplosbaar probleem in de buitenlandse politiek van Rusland. Door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in zelfstandige landen kwamen ineens 30 miljoen Russen buiten hun ‘vaderland’ te wonen. Voorheen konden Sovjetburgers zich overal vestigen. Dat was nu voorbij, zeker als het oude Sovjetpaspoort was verlopen. Dit verklaart deels de opstelling van Moskou tegenover de buurlanden. Veel media lijken daar totaal onkundig over.

De auteur geeft toe: de Russische media zijn niet beter in hun eenzijdigheid. En ja, er is een zekere mate van censuur, hoewel er ook ruimte is voor een kritische berichtgeving.

Demonisering

Geef Rusland tijd, zegt Ter Haar. En luister meer naar gematigde stemmen. West-Europa moet zijn overwinningsretoriek laten varen. En geef je niet over aan de „demonisering” van Rusland, zegt ze met Kissinger.

Het pleidooi van Ter Haar heeft een duidelijke stelling en is persoonlijk van karakter. Het betoog zou wellicht sterker zijn geweest in een opstel van 10 bladzijden dan in een boek van 144 pagina’s. Binnen die ruimte had haar stelling goed kunnen worden uitgewerkt. Nu worden dezelfde dingen telkens herhaald. Maar niemand is verplicht het hele boek te lezen.

Boekgegevens

Zijn zij nou gek of zijn wij het? Ruslands actuele geschiedenis en de westerse verslaggeving hiervan, Marie-Thérèse ter Haar; uitg. Empirique, Arnhem, 2014; ISBN 978 90 8171 397 9; 144 blz.; € 16,95;
Vladimir. De waarheid over Poetin, Stanislav Belkovski; uitg. Just Publishers, Meppel, 2014; ISBN 978 90 8975 370 0; 368 blz.; € 19,95.