Drie theologen gingen woensdag in Zwolle in debat over de verzoeningsleer. Dat gebeurde in het gebouw van Viaa Gereformeerde Hogeschool in Zwolle, tijdens een bijeenkomst georganiseerd door AKZ+. Dat is het platform waarop de hogeschool samen met de theologische universiteiten in Kampen en Apeldoorn theologische bijeenkomsten en cursussen voor een breed publiek aanbiedt.

De theologen dr. Hans Burger (TU Kampen), drs. Cees-Jan Smits (TU Apeldoorn) en drs. Reinier Sonneveld sloten woensdag een serie van drie colleges over de verzoeningsleer af.

Sonneveld sprak over bezwaren die vroeger en nu tegen de verzoeningsleer werden en worden ingebracht, Burger toonde dat het element van straf moet worden ingebed in het „grotere verhaal van God met Zijn schepping”, Smits 
stelde dat de verzoeningsleer alleen 
toekomst heeft als die samengaat met een diep besef van de menselijke onwil om zich te bekeren.

Sonneveld presenteerde tien vragen die door anderen gesteld worden aan de verzoeningsleer. Een kleine greep daaruit: „Waarom kan God alleen vergeven als iemand wordt gestraft, terwijl wij vergeving zonder vergelding als de hoogste vorm van vergeving zien? Lijkt het er niet op dat het probleem van verzoening bij God ligt? Hij wil ons wel vergeven, maar Zijn eigen eis van straffen verhindert Hem dat. Is dit geen inperking van Gods vrijheid? Is er eigenlijk wel Bijbelse grond voor deze leer? Velen zijn het erover eens dat een tekst zoals Jesaja 53, een kroongetuige, over iets anders gaat dan verzoening door voldoening.”

Schepping

Dr. Burger, docent systematische theologie in Kampen, betoogde dat het misgaat met deze leer wanneer hij wordt geïsoleerd van andere thema’s in de Bijbel zoals de schepping en Israël. „Geïsoleerd spreken over verzoening geeft een verkeerd beeld van God, omdat te veel de nadruk komt te liggen op Zijn toorn. We zien in de Bijbel dat God het oprecht probeert met mensen, zoals met Adam, Noach en het volk Israël, maar dat dit steeds weer mislukt. We lezen niet dat Christus al in Genesis is gekomen. God bewijst Zijn gerechtigheid, liefde en trouw door met deze mensen door te gaan en uiteindelijk zelf af te dalen tot in de dood. Hierdoor wordt het kwaad overwonnen en worden mensen vernieuwd.”

Volgens Smits, onderzoeker aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn, is het leerstuk alleen houdbaar wanneer twee dingen helder zijn: „In de eerste plaats dat er iets chronisch en fundamenteels mis is met de mens. Zonder dat besef valt deze leer niet uit te leggen. En in de tweede plaats dat het probleem niet bij God ligt, alsof Hij ‘helaas’ de zonde moet straffen. Het gaat in de verzoening over een goede God voor slechte mensen.”

Op deze manier is het volgens Smits mogelijk om een antwoord te formuleren op de twee meest fundamentele bezwaren tegen deze leer. „Wie zegt dat God toch ”om niet” kan vergeven en dat genoegdoening niet nodig is, miskent dat uiteindelijk niemand voor God kan bestaan. Het kwaad roept om gerechtigheid. Wie zegt dat het onmogelijk is om schuld van de een op de ander over te dragen, speelt Vader en Zoon tegen elkaar uit. Christus is niet een derde die het goed maakt tussen twee anderen, maar in Hem was God Zelf, Die het van ons overnam en deed wat nodig was, langs een weg van kruis en opstanding.”

Schuld

Is het wel mogelijk om mensen in onze tijd duidelijk te maken dat ze schuldig zijn, vroeg iemand uit het publiek. Sonneveld reageerde hierop door te stellen dat het beter is in te steken bij wat voor iedereen duidelijk is: Het bestaan van kwaad. „Ik merkte dat wanneer ik tijdens het evangeliseren instak bij schuld, ik het niet kon uitleggen. Wanneer ik liet zien dat we allemaal een probleem hebben, viel het wel uit te leggen.”

Burger sloot zich hierbij aan: „Schuld hoeft niet de enige insteek te zijn. Jezus wil ons ook verlossen van ziekte, schaamte en de gevolgen van de dood. Gebruik dat argument ook.”

Smits stelde dat het niet zuiver is om eerst mensen zwart te maken om hun vervolgens de oplossing te bieden. „Het is omgekeerd. Wanneer je het Evangelie uitlegt, gaat er langzamerhand vanzelf een lampje branden. Het kruis opent op een heilzame manier onze ogen voor onze schuld.”