”Veenendaal van boven bekeken”
Auteur: Martin Brink (tekst)
Uitgeverij: V+W Collective, Hoogeveen i.s.m. boekhandel Jac. van Hardeveld, Hoofdstraat 60, Veenendaal (alleen daar verkrijgbaar), 2003; blz. 64
ISBN 90 5978 005 1
Pagina’s: € 14,95. In 1921 is Veenendaal een verstild dorp in een groene omgeving. Zeventig jaar later is het een moderne stad waarin weinig meer is terug te vinden van de wol- en weversindustrie. Het luchtfotoboek ”Veenendaal van boven bekeken” brengt de snelle ontwikkeling van de Utrechtse gemeente treffend in beeld.

Veenendaal is gegroeid als kool. Net na de Eerste Wereldoorlog vormen ruwweg vier hoofdwegen het stratenpatroon van het dorp op de rand van Gelderland en Utrecht. Hier en daar een schoorsteen van de aanwezige industrie, twee molens, verder huizen en veel grasland - meer is het dorp niet. In 1991 is Veenendaal een stad die tot aan haar grenzen is volgebouwd. Het grasland is verdwenen onder woonwijken, flats, kantoren, wegen en industrie, zo laten de luchtfoto’s zien.

Veenendaal heeft een snelle metamorfose ondergaan wat betreft de bedrijvigheid. Decennialang bepaalde de wolindustrie het leven in honderden gezinnen in het dorp. De Veenendaalse Stoomspinnerij en Weverij, de Scheepjeswolfabriek, de wol- en kousenfabriek Hollandia, de Nederlandsche Wolindustrie en de Frisia Wolspinnerij waren de grote werkgevers in Veenendaal. De grote productiehallen bepaalden het straatbeeld.

De ene na de andere onderneming sloot echter de poorten. In 1987 deed ook de markante Scheepjeswol zijn deuren dicht, de sloophamer ging er tegenaan en een paar jaar later opende het winkelcentrum de Scheepjeshof op dezelfde plek zijn deuren.

Ook andere grote bedrijven die op de luchtfoto’s te zien zijn, hebben Veenendaal verlaten of zijn failliet gegaan. De kogellagerfabriek SKF is er niet meer en van de Panter Sigarenfabriek staat alleen nog een van de kantoorgebouwen overeind.

Het grote boek laat aan de hand van dertig foto’s zien dat Veenendaal een stad is die tegen een stootje kan. Zo zijn op vrijwel elke foto van na de Tweede Wereldoorlog bouwlocaties te zien van woonwijken, flats en nieuwe industrie. En anno 2003 is de stad nog steeds aan het uitbreiden. De gemeentegrenzen zijn echter bijna bereikt. Daarom lonkt de stad naar de grond van de buren.

Moestuinen
De (historische) opnames zijn scherp. Zo is duidelijk te zien dat de kinderen op het schoolplein van de oude Patrimoniumschool in 1924 geboeid naar het overkomende vliegtuig met de fotograaf kijken. Zelfs gewassen in moestuinen zijn te onderscheiden. De luchtfoto’s vertellen daarom ook iets over de leefgewoonten door de tijd heen. De duidelijke fototoelichting van Martin Brink voorkomt dat de lezer deze interessante details over het hoofd ziet.

Het boek bevat niet alleen opnames van het centrum van Veenendaal. Het laat ook wat van de directe omgeving zien, zoals de oprit van de -toen nog stille- rijksweg A12 in 1958 en het Juliana Ziekenhuis in de Rhenense bossen.