”Weerstand”
Auteur: Elly de Vries
Uitgeverij: Kok, Kampen, 2003
ISBN 90 435 0797 0
Pagina’s: 208
Prijs: € 13,90. Volgens de achterflap is ”Weerstand” de eerste roman van Elly de Vries, maar eigenlijk is het de tweede. De overeenkomsten tussen de stijl en thematiek van ”Weerstand” en de roman ”Gelukkig alleen”, uitgegeven in 2000 bij uitgeverij Vita/Adel in Nijmegen, zijn treffend. Als gescheiden of ongetrouwde vrouw maken de hoofdpersonen uit beide romans een periode mee van verwoed zoeken naar gezelschap en steun bij één of meerdere partners, om ten slotte tot de conclusie te komen dat alles went, behalve een vent.

Typisch Elly de Vries is de thematiek in het verhaal ”Nooit meer Den Helder” uit de bundel ”Ik kan je niet vergeten”. Het bekende thema zie je ook hier terug: een vrouw stort zich in de wereld van contactadvertenties om het legenestsyndroom te ontvluchten om ten slotte na een overdosis mannen te ontdekken dat het singlezijn nog zo gek niet is. Zo’n soort feministische boodschap straalt ook ”Gelukkig alleen” uit.

De Vries’ nieuwste roman, ”Weerstand”, uitgegeven bij Kok, heeft wel meer te bieden. Anna, de hoofdpersoon, wordt totaal onverwachts getroffen door felle buikpijn. Na het eerste bezoek aan de dokter wordt ze verwezen naar de specialist. Al meteen wijzen de symptomen in de richting van kanker en de lezer is niet meer verrast door de uitslag.

In een poging om alles te ontkennen, schrijft Anna een brief naar aanleiding van een contactadvertentie. Evenals in het verhaal uit ”Ik kan je niet vergeten” reageert de man, Fred, op haar brief en is de eerste ontmoeting al snel geregeld. Intussen probeert Anna haar moeder tijdens haar wekelijkse bezoek uit te horen over de symptomen bij haar twee tantes die aan darmkanker gestorven zijn. Haar moeder geeft zeer spaarzamelijk informatie; bepaalde zaken moeten onbesproken blijven.

Miscommunicatie
Tussen de afspraken met Fred en haar werk in de bibliotheek door probeert Anna zich intussen te verdiepen in het werk van Seneca, die haar oproept om te leren leven en sterven. Helaas is de relatie met Fred op niets gebaseerd, behalve op erotiek, dus als hij merkt dat zij kanker heeft is de weg van de slaapkamer naar de voordeur snel afgelegd. De conclusie is er dan een die inmiddels bekend in de oren klinkt: ze geeft er de voorkeur aan om alleen te blijven en te investeren in de liefde voor en van haar kinderen en haar moeder. Ze moet zich nu noodgedwongen meer concentreren op haar ziekte; de operatie die ze in het vooruitzicht heeft, wordt eerst verafschuwd, maar ten slotte met vertrouwen tegemoetgezien.

Ik vind ”Weerstand” een psychologisch zwak verhaal. Anna is een impulsief type dat nogal wanhopig op zoek is naar gezelschap, onder elke voorwaarde. De aanwezigheid van de citaten uit Seneca’s werk komt geforceerd over en kan dus niet voor de nodige diepgang zorgen. Ik weet niet wat ik met zulke citaten moet: „Oefen u op de dood. Het is uiterst nuttig het sterven alvast aan te leren.” „Aanvaard de dood om het leven te winnen.”

Intussen heeft Anna een relatie met een man die beweert vrouwen totaal uit zijn systeem te bannen als hij erop uitgekeken is. En die zijn operatiewerk puur als een stukje techniek beschouwt en verder totaal geen mens voor ogen ziet. Hetzelfde prototype man als de arts die totaal niet in staat is om op een normale manier te communiceren: „U vindt dit geen leuk bericht hè?” is de opwekkende vraag als hij haar moet meedelen dat hij iets in haar darmen gevonden heeft. Het rectaal onderzoek kondigt hij aan met de zin: „Even afronden waar de co-assistent niet aan toegekomen is.” Heel herkenbaar trouwens, deze vorm van communicatie, maar de grote hoeveelheid van deze mannelijke miscommunicatie maakt het geheel wel een beetje ongeloofwaardig. De ouderlingen die Anna’s moeder bezoeken maken dezelfde bevreemdende indruk. Haar zonen zijn hooguit in staat een kaartje te sturen nadat hun moeder heeft bekend aan welke ziekte ze lijdt. Mannen lijken in de verbeelding van Elly de Vries aan een bepaald stereotiep patroon te moeten voldoen.

Ontwikkeling
Ook de beschrijving van het geloofsleven van Anna blijft aan de oppervlakte. Ze herinnert zich met jaloersheid het geloof van haar vader en ze grijpt daarom af en toe terug op oude, vertrouwde gezegdes van haar vader: „Als je maar gelooft, zei hij, dan hoef je nergens bang voor te zijn.” Zij blijft intussen hangen tussen twijfel en geloven. „Geloven is geen weten”, zegt ze. Verder komt ze niet. Je leest nauwelijks iets van een eigen ontwikkeling op dit terrein.

De passages waarin Anna op zichzelf teruggeworpen wordt en de greep op de werkelijkheid dreigt te verliezen, vind ik het sterkst. Het gesmijt met eieren, pannen en alles wat binnen bereik is, laat even de binnenkant van Anna zien. Ook haar teltic valt hieronder: Anna’s neurose om alle woorden te tellen is goed beschreven. Dan is haar wanhoop even invoelbaar. Bij de volgende zin vóel je onvrede van Anna: „Er trekt iets in haar keel. Al die normen, al die zogenaamde waarden die je vrolijkheid ontnamen. Doen zoals het hoort, gehoorzaam zijn, je voegen.” Die zin knarst echt even in je na. Pas dan komt een echte, pure stijl naar boven. Die vind je eveneens op bepaalde momenten dat Anna bij haar moeder op bezoek is. Gelukkig zijn die momenten er dus wel en gaat Elly de Vries in ”Weerstand” verder dan in haar eerdere werk, maar ik mis vooral originele, eigen gedachten en een pure, eigen stijl. En die twee bij elkaar maken nu juist van een boek een bóek.