Hoewel volgens handelaren de Europese Centrale Bank (ECB) zijn opkoopprogramma –waarbij anderhalf jaar lang in totaal voor 1140 miljard euro aan leningen zal worden ingeslagen– redelijk rustig is begonnen, stegen de koersen van staatsobligaties van eurolanden niettemin fors.

Het effect van die oplopende koersen is dat het rendement op de desbetreffende obligaties steeds verder daalt. Eurolanden kunnen daardoor tegen ongekend lage rentes geld lenen, of krijgen zelfs geld toe (!) in plaats van dat zij rente moeten betalen.

Zo zakte de rente op Duits schuldpapier met een looptijd van tien jaar van 0,39 naar 0,31 procent. De Nederlandse tienjaarsrente daalde met 8 basispunten naar 0,36. Riepen economen twee jaar terug nog in koor dat we hier in Europa heus geen „Japanse toestanden” (waar de rente al heel lang heel laag is) zouden krijgen, voilà: de rente in Duitsland staat inmiddels ónder die in Japan.

Dat de ECB dergelijke rentedalingen veroorzaakt terwijl hij nauwelijks begonnen is met zijn massieve opkoopprogramma, komt doordat de centrale bank zich met zijn diepe zakken op de beurzen meldt om staatsobligaties in te slaan, terwijl het aanbod daarvan juist relatief beperkt is.

Dat komt doordat banken, pensioenfondsen en verzekeraars hun stukken wellicht wel wíllen verkopen, maar vanwege regel­geving verplicht zijn de als relatief veilig bekendstaande staatsobligaties op hun balans te houden. En dan treedt de meest basale economische wet in werking: veel vraag bij een beperkt aanbod betekent altijd en overal hogere prijzen. En dus hogere obligatiekoersen en lagere rentes.

„Als de ECB zo doorgaat, is de rente aan het einde van de week op”, grapte beursanalist Corne van Zeijl over de grote rente­daling die gisteren zichtbaar werd. Nog even in dit tempo doorgaan en zelfs Nederlandse tienjaarsleningen leveren geen euro aan rente meer op.

Het geld dat beleggers van de ECB in handen krijgen in ruil voor hun obligaties schiet voor een deel naar de effectenbeurs – en stuwt daar de aandelen­koersen. Voor een ander deel wordt dit geld echter buiten de eurozone belegd, waardoor de euro in waarde daalt. Het ECB-beleid is zo ook mede­verantwoordelijk voor de weg­zakkende eurokoers, die duikelde van 1,40 dollar in mei tot 
1,07 dollar vanmorgen vroeg.

De combinatie van een lage rente en een lage eurokoers betekent goed nieuws voor het exporterende bedrijfsleven –en daarmee voor de economie–, maar op andere terreinen leidt het beleid tot de nodige hoofd­brekens. Spaarders zullen de rente die zij ontvangen alleen nog maar verder zien dalen, en pensioenfondsen ondervinden extra druk van die ultralage rente­stand op hun dekkingsgraad. De lagere eurokoers is de laatste dagen ook duidelijk zichtbaar aan de pomp, waar benzine in euro’s gemeten veel sneller stijgt dan de olieprijs is opgelopen in dollars.