De psycholoog, die werkt in verpleeghuis Swinhove in Zwijndrecht, sprak over ”De wondere wereld van de dementie”. Het aantal mensen met dementie bedraagt nu 250.000 à 300.000 en stijgt voortdurend. Hij noemde dementie een langzaam stukgaan van de hersens, dat uiteindelijk tot de dood leidt. In het begin beseft men dat iets niet meer lukt, wat tot allerlei negatieve gevoelens kan leiden. Van Dijk gaf het voorbeeld van een timmerman die erachter kwam dat hij geen schutting meer kon bouwen en urenlang bleef proberen om een spijker in het hout te slaan.

Bezoek van mensen en hulp van mantelzorgers zijn van groot belang. Ook als dat moeilijk is en dementerenden steeds weer hetzelfde vragen of vreemd doen. Van Dijk gaf als voorbeeld een predikant die begon te vloeken. „Dat deed deze man zelf niet, dat deed de dementie”, stelde hij.

De psycholoog zei dat het bestaan voor mensen met dementie onveilig wordt als ze merken dat ze bepaalde dingen niet meer kunnen. Hij adviseerde er alles aan te doen om dementerenden zo veel mogelijk veiligheid te geven. Hen confronteren met hun missers of lachen om bepaalde uitspraken werkt averechts.

Van Dijk stelde voor dat mantelzorgers een brief schrijven aan mensen in de omgeving van de dementerende om uit te leggen wat ze moeten doen. Daarin kan bijvoorbeeld staan dat er voor een gesprek met een dementerende tijd nodig is en dat er geen eisen aan hen gesteld moeten worden. „Een dementerende die bijvoorbeeld steeds opstaat, kan gewoonweg niet onthouden dat hij moet blijven zitten.”

Angst voor ontluistering

Gepensioneerd pastoraal werker Jos Hettinga sprak over het onderwerp: ”De duisternis van de dementie ingaan”. Hij zei dat nogal wat mensen bezoeken aan dementerenden in een verpleeghuis schuwen om niet met de ontluistering van het leven en met hun eigen angsten geconfronteerd te worden. En als ze wel komen, doen ze van alles om hun eigen onzekerheid te verbergen.

Hettinga vindt dat er dan sprake kan zijn van een gehalveerd mensbeeld. „Is iemand pas een echt mens als hij succesvol en gezond is? Horen lijden, ziekte en onvolmaaktheid niet bij het leven? We zijn allen beelddragers van God, hoe we ook zijn.”

De rooms-katholieke pastor pleitte voor „de kunst van het zitten” tijdens een bezoek: er zijn en de dingen laten gebeuren. „Het is belangrijk om aanwezig te zijn en dementerenden niet in de steek te laten. Geef hun het gevoel dat ze mogen zijn wie ze zijn.”

Hij raadde aan om op een voorzichtige manier over het geloof te praten. „Dementerenden kunnen onzeker worden over het geloof en het gevoel krijgen dat God hen in de steek laat. Er is geborgenheid in de bevende zekerheid van het verlangen naar God.”

Er zijn volgens Hettinga verschillende manieren om iets voor dementeren te betekenen: niet alleen via spreken en de taal van het lichaam, maar ook door middel van muziek. „Mensen die niets meer kunnen zeggen, zingen soms onverwacht mee met een bekend lied.”

Kerkdiensten en vieringen in het verpleegtehuis kunnen van grote betekenis zijn. Het geluid van kerkklokken roept herinneringen op. Het noemen van ieders naam door de voorganger geeft een gevoel van veiligheid. Tijdens de dienst kan de pastor een klein gedeelte uit de Bijbel lezen en een korte toespraak houden, waarbij hij de mensen aankijkt. Tijdens deze vieringen kunnen afbeeldingen en muziek een grote rol spelen.

Hettinga: „We kunnen het pastoraat volhouden als we zelf weten dat we gedragen worden.”