Of dergelijke integriteitsschendingen vaker voorkomen dan vroeger, weten we niet. Het kan net zo goed zijn dat we als samenleving alerter zijn geworden op signalen die in deze richting wijzen, zodat verdachte kwesties vaker worden aangekaart, zei de Amsterdamse hoogleraar bestuurskunde Huberts anderhalf jaar geleden in deze krant. En hij heeft er verstand van.

Wat uit al deze affaires wél valt af te leiden, is dat zij zich relatief vaak in Limburg afspelen en dat er verhoudingsgewijs vaak VVD’ers bij betrokken zijn. Wat dit betreft is de meeste recente kwestie, die van het Kamerlid Verheijen, een stereotiep geval: én zuiderling, én liberaal.

Zijn Limburgers corrupter dan andere Nederlanders? En zijn VVD’ers frauduleuzer dan politici van andere partijen? Dat zijn grote woorden. Wat in het zuiden van Nederland vermoedelijk een rol speelt, zijn een wat lossere manier van besturen en een ons-kent-onsmentaliteit die politici onmiskenbaar sneller in de gevarenzone brengt.

En waar liberalen gewoonlijk meer bindingen hebben met het bedrijfsleven, zoals met aannemers en projectontwikkelaars –een branche waarin grote financiële belangen spelen– staan zij ook automatisch aan grotere verleidingen bloot. Daarbij komt dat de VVD nu eenmaal de grootste partij van Nederland is en vaak zitting heeft in bestuurscolleges, zodat de kans dat er in háár mand een rotte appel zit, groot is.

Hoe dit ook zij, meer dan welke andere partij zuchten de liberalen de laatste jaren onder de last van integriteitskwesties: de zaak-Van Rey in Roermond (nog niet afgerond), de zaak-Hooijmaijers in Noord-Holland (oud-gedeputeerde die wegens corruptie veroordeeld is tot drie jaar cel) en de zaak-Ziengs in Drenthe (oud-Statenlid dat wegens belastingfraude veroordeeld is tot 22 maanden cel).

Van de in 2012 gekozen VVD-Kamerleden ruimden er in 2013 al twee het veld: Houwers en Huizing. De eerste omdat hij werd verdacht van valsheid in geschrifte, de tweede nadat hij herhaaldelijk in het verkeer was aangehouden met een te hoog alcoholpercentage.

Ging het bij Houwers en Huizing nog om relatief onbekenden, met de zaak-Verheijen zit partijleider Rutte ongetwijfeld meer in zijn maag. De Limburgse oud-
gedeputeerde werd in 2012 relatief hoog op de VVD-kandidatenlijst geplaatst. Geen wonder, want in 2009 maakte hij zijn partij in Venlo, de stad van Wilders, bij tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen tot de grootste. Die overwinning gaf de VVD nieuw elan en vormde, althans psychologisch, het begin van de huidige liberale dominantie. In Venlo begon de victorie.

Dat nu net de veelbelovende Verheijen in opspraak raakte door zijn declaratiegedrag als gedeputeerde en dat nu net hij door een Limburgse ondernemer wordt aangeklaagd voor corruptie, is voor de VVD-top daarom een harde klap. Vandaar waarschijnlijk dat Rutte en fractievoorzitter Zijlstra de zaak aanvankelijk probeerden te bagatelliseren.

Nadat Verheijen woensdag besloot voorlopig niet actief te zijn als Kamerlid, kan dat echter niet meer. „Wíj zetten de standaard als het gaat om integriteit. Als grootste partij behoren wij ook op dit gebied te leiden”, zei Rutte toen de VVD in 2013 een heuse integriteitscommissie instelde.

De zaak-Verheijen is de eerste grote kwestie die deze commissie, bemand door zwaargewichten als Cornielje, Wiebenga en Van Beek, gaat behandelen. Dit is dé testcase voor de vraag of de VVD ernst maakt met het bewaken van de integriteit van haar vertegenwoordigers.

De komende weken of maanden zal de commissie daarom met een gedegen rapport moeten komen, dat hetzij Verheijen volkomen vrijpleit, hetzij hem de laan uit stuurt. Meer smaken zijn er niet. Want het is zoals oud-minister Dales ooit zei: „Een béétje integer bestaat niet. Net zomin als een béétje zwanger.”