Commentaar: Beveiliging tegen aanslagen vraagt offers van burgers
Opnieuw heeft een jihadist bij Europa de schrik goed in de benen gejaagd. Zaterdag opende een 22-jarige man het vuur op een cultureel centrum in de Deense hoofdstad Kopenhagen waar gediscussieerd werd over kunst en vrijheid van meningsuiting. Een 55-jarige bezoeker werd gedood en drie politiemensen raakten gewond.
Zijn belangrijkste doelwit miste de schutter echter. Iedereen is het erover eens dat hij het had gemunt op de Zweedse cartoonist Lars Vilks. Deze tekenaar van spotprenten van Mohammed staat op een dodenlijst die sinds 2013 op internet te vinden is. Moslims worden daarbij opgeroepen om af te rekenen met deze mensen die misdaden tegen de islam zouden hebben begaan, zoals Wilders en de schrijver Salman Rushdie. Vilks heeft zijn vermelding op deze lijst te danken aan spotprenten die hij tien jaar geleden over Mohammed maakte. Hij was zaterdag aanwezig bij de debatbijeenkomst maar bleef gespaard.
Net zoals in Parijs –nu een maand geleden– was het volgende doelwit van de terrorist een Joodse instelling. Een Joodse man die de wacht hield bij een synagoge, werd doodgeschoten. Ten slotte kwam de confrontatie met de politie, waarbij de terrorist zelf om het leven kwam.
Algemeen wordt gezegd dat de Denen de beveiliging goed op orde hebben. Desondanks werden ze opgeschrikt door deze aanval. Dat betekent dus dat ook met goede voorzorgsmaatregelen een aanslag zoals die van zaterdag niet valt te voorkomen. Veelal heeft beveiliging ook pas effect als de eerste kogels zijn afgevuurd.
Dat mag echter niet leiden tot een soort gelatenheid. Alsof er niets valt te doen. De achterliggende weken zijn er immers ook verschillende voorbeelden van geweest dat dankzij de oplettendheid van politie en inlichtingendiensten er aanslagen zijn voorkomen.
Dat die grotere alertheid een prijs heeft, zal duidelijk zijn. De extra inzet van bewakers en van inlichtingendiensten kost geld. Daarvoor zal de belastingsbetaler uiteindelijk worden aangesproken.
Maar het financiële aspect is niet het enige. De burger voelt het strengere toezicht ook op een andere manier. De veiligheidsmaatregelen kunnen ook gaan schuren met de rechten en de vrijheden van burgers. Dat gebeurde in Amerika na de aanslagen van 11 september 2001.
Toch is het niet verstandig om direct alarm te slaan wanneer de overheid strengere controlemaatregelen invoert. Wie veiligheid wil, en dat is een zeer legitiem verlangen, zal daarvoor ook in niet-materiële zin een prijs moeten betalen. Dat is reëel. Niemand behoeft zich echt beknot te voelen als de overheid vraagt om legitimatie of aanvullende gegevens, Wie terreur wil bestrijden, zal een breed pakket van maatregelen moeten nemen. Anders krijgt de overheid nooit vat op het schijnbaar ongrijpbare monster van terreur.
Het is een reflex van ons ongebreideld vrijheidsdenken om dan onmiddellijk te roepen dat het gevaar van een politiestaat opdoemt. Daarvoor zijn er in onze democratische rechtsstaat nog voldoende controlemechanismen aanwezig.
