Wat is de moeilijkste portefeuille in het Nederlandse kabinet? Is dat Financiën, omdat het in de politiek meestal om geld gaat en er altijd meer wensen zijn dan financiële mogelijkheden? Is dat Justitie, omdat de politie zo weinig misdrijven weet op te lossen en er vaak te weinig cellen zijn om het geboefte op te sluiten?Ongetwijfeld hebben deze bewindslieden het niet gemakkelijk. Maar de minister of staatssecretaris die asielzaken in zijn portefeuille heeft, staat onmiskenbaar voor de heetste vuren. In de confrontatie met uitgeprocedeerde asielzoekers en andere schrijnende gevallen doet hij of zij het nooit goed.

In de jaren negentig kreeg staatssecretaris Kosto zelfs te maken met een bomaanslag op zijn huis. Minister Verdonk, die thans van alle kanten onder vuur genomen wordt, doet er dan ook goed aan extra aandacht te besteden aan haar persoonlijke veiligheid.

Bijna 26.000 asielzoekers moeten van de minister vertrekken. Hun aanvraag is afgewezen. Op grond van de hier geldende regels hebben ze geen recht op een verblijfsvergunning. Nu moet de daad bij het woord gevoegd worden. Dat is een kwestie van consequent beleid. Het heeft geen zin om wetten te maken en procedures vast te leggen, als er vervolgens niet naar gehandeld wordt.

Maar daarmee zitten we wel midden in de problematiek waar de minister -en met haar de hele politiek- mee worstelt. De meeste uitgeprocedeerde asielzoekers willen niet naar huis en een aantal kan ook niet naar huis. Van die laatste groep zou men kunnen zeggen dat die dan maar zo lang hier moet blijven, maar ja, tussen niet kunnen en niet kunnen zit vaak een aanzienlijk verschil.

Dat het overgrote deel van de uitgeprocedeerde asielzoekers niet terug wil, kun je je goed voorstellen. Ze hebben de moeilijke reis naar Nederland niet voor niets gemaakt. Die kostte ook nog een hoop geld. Mensensmokkelaars werken nu eenmaal niet gratis. Dat is een goedlopende business.

Wie als afgewezen asielzoeker thuiskomt, lijdt ongetwijfeld gezichtsverlies. Die dacht het eventjes te maken in het rijke Europa! En je weet maar nooit wat je in je geboorteland verder te wachten staat. Zeker is wel dat de welvaart, de medische voorzieningen, het onderwijsniveau en de politieke vrijheid daar niet kunnen tippen aan waar je in Nederland op rekenen kunt.

Er is dus zachte of harde dwang nodig om deze mensen te laten vertrekken. Het stoppen met de voorzieningen is een van de drukmiddelen. Een illegaal verblijf hier moet onaantrekkelijk gemaakt worden. Maar er is ook weer een ondergrens. Wat moeten gemeenten doen die geconfronteerd worden met rondzwervende asielzoekers: mannen, vrouwen en kinderen?

Geen wonder dat juist op het lokale vlak het verzet tegen het rijksbeleid het sterkst is. Met name het CDA wordt geconfronteerd met gemor onder zijn wethouders. Dorpen willen hun asielzoekergezin dat uitgeprocedeerd is de hand boven het hoofd houden. Maar al zal de minister er vast niet in slagen om alle 26.000 uitgeprocedeerden kwijt te raken, als we al beginnen met lief te zijn, lukt het helemaal niet.

Inmiddels heeft de voorzitter van de PvdA, Koole, in een brief de burgemeesters en wethouders van zijn partij opgeroepen om in verzet te komen tegen de plannen van minister Verdonk. Onder druk van de regeringspartijen heeft hij die oproep inmiddels weer wat afgezwakt. Men zou hem verkeerd begrepen hebben. Oud-minister Pronk wijst het regeringsbeleid in nog veel krachtiger taal af.

Maar de nieuwe Vreemdelingenwet, waar minister Verdonk zich op baseert, is destijds wel aangenomen met steun van de PvdA. En Pronk was in die tijd minister, al hoorde het asielbeleid niet tot zijn portefeuille. De kritiek van de PvdA draagt dan ook een goedkoop karakter.