„Bezinning op euthanasie in kerk nodig”
Twee rooms-katholieke geestelijken uit Eindhoven weigerden vorige week medewerking te verlenen aan een kerkelijke uitvaartplechtigheid omdat de te begraven vrouw actieve euthanasie had laten plegen. Is de kwestie in de gereformeerde gezindte al doordacht? Niet intensief, zo blijkt uit een aantal reacties.
Drs. A. L. Th. de Bruijne, docent ethiek aan de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), denkt dat in zijn kerken over deze problematiek nog nauwelijks is nagedacht. Bezinning op deze materie is volgens hem wel dringend nodig. De docent merkt op dat er bij sommige grenssituaties in het medisch handelen vragen rijzen. „Ook de voortgang in het medisch handelen werkt vaak verwarrend. Maar actieve euthanasie bij onze gemeenteleden, daar hoorde ik nog niet van.” Bovendien denkt de ethicus dat als in de gereformeerde gezindte toch euthanasie plaatsheeft, men dat binnen het gezin zal houden, zodat de pastor er vermoedelijk soms geen weet van heeft. Dit temeer omdat de pastor in principe zal proberen mensen ervan af te houden.
De Kamper ethicus denkt dat als een predikant in zijn kerken onverhoopt toch geconfronteerd wordt met een dergelijke situatie, hij deze desgevraagd zou adviseren niet te weigeren de begrafenis te begeleiden. Hij vindt wel dat aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan. Drs. De Bruijne noemt daarbij dat het Evangelie vrij verkondigd kan worden, zodat de boodschap van zonde en genade kan opklinken. „Verder wil ik vrij zijn om de mening van de familie inzake het levenseinde niet te hoeven delen.” De docent wijst erop dat een rouwdienst volgens de uitgangspunten van de Dordtse Kerkorde geen officiële kerkdienst is maar een bijeenkomt in familiekring waarbij een predikant gevraagd wordt te spreken. „Er is ook geen ouderling van dienst bij.”
Ds. D. Quant, christelijk gereformeerd predikant in Eindhoven, ontging tot nu toe de commotie die in de parochie in zijn woonplaats is ontstaan. Eerder was hij predikant in Den Haag. Ook voor deze predikant is de kwestie nieuw. „Ik maakte het nog niet mee. Er zijn geen richtlijnen en er is geen jurisprudentie over. Wij moeten dus naar eigen inzicht handelen. Ik denk dat we dezelfde lijn zouden moeten volgen als in het geval van mensen die de hand aan zichzelf slaan of mensen die onder censuur staan. Dan weigeren we een rouwdienst ook nooit.”
De predikant tekent wel aan dat hij op pastorale wijze duidelijk wil maken dat hij tegen euthanasie is. „Ik zal dus duidelijk niet mijn instemming betuigen. Integendeel. Maar de mogelijkheid het Evangelie te verkondigen aan de familie en hen te wijzen op de noodzaak van het kennen van Hem, zal ik niet nalaten. Je moet als pastor boven de gevoelswaarde van het gebeurde uitstijgen.”
Ds. C. G. Kunz, hervormd-gereformeerd predikant in Sommelsdijk en mede belast met de geestelijke verzorging in een verzorgingstehuis, heeft zoiets als in Eindhoven nog nooit bij de hand gehad. „De vraag overvalt me.” Nadenkend over wat hij zou doen als hij voor een dergelijke situatie geplaatst zou worden, zegt de predikant dat hij toch niet zou weigeren te spreken. In de Hervormde Kerk is een rouwdienst een niet-ambtelijke familiebijeenkomst. „Ik wil altijd een woord spreken voor de nabestaanden. Als ik de boodschap van zonde en genade kan uitdragen, als ik kan waarschuwen en heenwijzen, zal ik dat ook dan doen. Zou ik als pastor weten dat men euthanasie overweegt, dan zou ik op pastorale wijze met zo iemand in gesprek gaan en dat ten sterkste afraden. Maar ik heb het nog niet meegemaakt. Het vereist verdere doordenking.”
Ds. A. Schreuder, predikant van de gereformeerde gemeente te Rijssen, worstelt met de vraag wat hij zou moeten doen als hij er achter kwam dat van actieve euthanasie sprake zou zijn geweest. De predikant, die eerder arts was, ziet wel verschil met zelfmoord, „waar men geheel zelfstandig tot zo’n daad komt en niemand raadpleegt, zoals bij euthanasie. Ik denk dat zelfmoord een intense worsteling is met levensnood, waarbij men geen ander betrekt. Bij actieve euthanasie worstelt men met het lijden en betrekt men er derden bij om zijn of haar leven te beëindigen. We zeggen altijd dat de arts geroepen is tot het uiterste te gaan om het lijden te verzachten. Als een dokter dan zodanig handelt dat het indirect het intreden van de dood versnelt, zal niemand daarover opmerkingen maken. Echter, als de arts in plaats van levenshulp, assistentie verleent om te sterven, heb je een opdracht als kerk om daartegen te protesteren.”
Net als de andere predikanten zou ook hij er alles aan doen om actieve euthanasie te voorkomen. Maar hij zou zich in zijn geweten geremd weten om tijdens de begrafenisplechtigheid Gods Woord uit te dragen als men op deze wijze aan het eind gekomen is. „Dat getuigt namelijk van een verwereldlijkt denkklimaat. Bij zelfmoord kun je nog zeggen dat je het aan de Heere mag overlaten. Hier heeft men bewust zelf en in overleg een einde gemaakt aan het leven.”
Maar het blijft een worsteling, erkent de predikant. Enerzijds voelt hij bij zichzelf weerstand als hij zou weten dat actieve euthanasie gepleegd is. Anderzijds beseft hij dat een begraafplaats vaak de enige plaats is waar soms geheel verwereldlijkte familieleden nog in aanraking komen met het Woord van de Heere en te horen krijgen dat men alleen sterven kan met een bekeerd hart. „Vanuit het principe van afstand nemen, zou ik voor mezelf besluiten niet mee te werken aan de begrafenisplechtigheid. Tegelijk besef ik -vanuit het principe ’neen, tenzij’- dat ik dat in elk geval afzonderlijk zou willen beoordelen.”