De Franstalige christen-democraten in België spraken tijdens hun partijcongres van eind vorige week af dat zij steun zullen zoeken voor een kandidatuur van oud-premier Dehaene voor de prestigieuze post. Zijn naam duikt regelmatig op in het circuit. Maar niet als enige.

De huidige Commissie verkeert in haar nadagen. In de herfst vindt de wisseling van de wacht plaats. Op de top van 17 en 18 juni, kort na de verkiezingen voor het Europees Parlement, zullen de politieke leiders naar verwachting een beslissing nemen over wie de komende vijf jaar als eerste man fungeert van het dagelijks bestuur van de Unie, zoals de betrokken bovennationale instelling vaak wordt aangeduid. Als het Parlement daarna zijn goedkeuring hecht aan de benoeming, kan de voorzitter in spe starten met het verder samenstellen van zijn ploeg, die 25 leden omvat, uit elk van de lidstaten één.

Een tweede termijn voor Prodi behoort officieel tot de mogelijkheden, maar lijkt niet erg waarschijnlijk. De Italiaan heeft sinds zijn installatie in 1999 zeker geen reputatie opgebouwd die hem veel krediet verschaft voor een verlenging van zijn werkzaamheden in Brussel. Hij straalt weinig gezag en leiderschap uit en vooral zijn presentatie is zwak. In de beginfase klonken er zelfs pleidooien om hem maar snel te vervangen.

De christen-democraten in het EP rekenen erop dat zij straks, nadat het electoraat zijn oordeel heeft geveld, opnieuw de grootste groepering zijn. Zij benadrukken dat zij in die situatie erop zullen staan dat er een Commissievoorzitter van hun politieke kleur aantreedt.

Voorts ligt het voor de hand dat het niet iemand wordt uit een van de grote landen. In het verleden was het meestal een kwestie van om en om. Prodi (Italië) werd voorafgegaan door Santer (Luxemburg), Delors (Frankrijk), Thorn (Luxemburg) en Jenkins (Groot-Brittannië). Voortzetting van die traditie betekent dat ditmaal de kleintjes aan de beurt zijn. Na de van hun kant in de discussie over de grondwet herhaaldelijk geuite vrees voor een toekomstige overheersing door de qua bevolkingsomvang dominante lidstaten, zullen zij daar ongetwijfeld sterk aan hechten. Harde criteria zijn er echter niet en daardoor ligt alles open.

Niettemin, vanuit de genoemde invalshoeken bekeken beschikt Dehaene over goede papieren. In 1994 dong hij ook al mee. Hij voerde toen een tweegevecht met Lubbers. De CDA-coryfee leek af te stevenen op de overwinning, maar -er is unanimiteit vereist- bondskanselier Kohl gooide roet in het eten. Die was de kritische kanttekeningen van Lubbers bij de Duitse hereniging niet vergeten. Vervolgens vetode Nederland de Belgische rivaal. De Britse premier Major sloot zich daar trouwens bij aan, omdat hij hem te federalistisch vond.

Dehaene bleef na die tijd op het terrein van de Europese integratie in de schijnwerpers. Zo was hij ondervoorzitter van de conventie die een ontwerp vervaardigde voor de gemeenschappelijke grondwet. Kort voor Kerst verklaarde hij in een interview met deze krant dat hij beschikbaar blijft voor een functie waarin hij kan bijdragen aan de voortgang van het verenigd Europa.

Alleen al in eigen land heeft hij echter een geduchte concurrent, want de liberale premier Verhofstadt aast ook op een hoge EU-baan. Hij weet dat Chirac en Schröder hem nog een beloning verschuldigd zijn voor de trouw die hij aan hun adres bewees toen de oorlog tegen Irak de Unie verdeelde in twee kampen.

Om terug te keren naar de christen-democraten: een andere optie binnen hun kring is de Spaanse premier Aznar. Hij beëindigt volgende maand zijn loopbaan in Madrid. Tegen hem pleit dat hij in de kwestie Irak juist nadrukkelijk afstand nam van Frankrijk en Duitsland. Verder droeg zijn starre houding in december ertoe bij dat de onderhandelingen over de grondwet mislukten. Dat bevorderde niet zijn populariteit. Zijn collega Juncker uit Luxemburg wil ook graag, maar weer een Commissievoorzitter uit die mininatie, na de twee die zij sinds 1980 al leverde, zit er niet in.

Uit Scandinavië dienen zich premier Rasmussen uit Denemarken en zijn voormalige ambtgenoot Lipponen uit Finland als kandidaten aan. Rasmussen voerde in de tweede helft van 2002 de regie over de beslissende onderhandelingen over de uitbreiding. Hij deed dat voortreffelijk en imponeerde daarmee. Lipponen draaide in 1999 eveneens een uitstekend EU-voorzitterschap. Rasmussen is liberaal en Lipponen sociaal-democraat. Eerstgenoemde heeft niet mee dat zijn land nog steeds niet betaalt met de euro, een van de belangrijkste symbolen van de eenwording.

Verder zingt de naam van de Griekse premier Simitis rond. Hij heeft zijn terugtreden als regeringsleider aangekondigd. Hij maakt deel uit van de politieke familie van de sociaal-democraten.

En Kok? Die was vijf jaar geleden duidelijk in beeld, maar hield toen steeds vol dat hij niet voortijdig uit Den Haag wenste te vertrekken. Onlangs presenteerde hij een rapport over de arbeidsmarkt dat hij schreef in opdracht van de Europese Commissie en dat ter discussie staat tijdens de voorjaarstop van eind maart, als de regeringsleiders praten over het economisch beleid. Hij behoort ditmaal zeker niet tot de favorieten, al was het alleen maar om het feit dat De Hoop Scheffer vanaf 1 januari als secretaris-generaal de scepter zwaait over de NAVO. Twee topfuncties in Brussel voor een klein land is te veel gevraagd.

Vaste regels voor de benoeming zijn er niet. Ieder hanteert zijn eigen afwegingen. Meestal verloopt het spel toch weer net anders dan velen verwachten. Zo is het tot op het laatste moment mogelijk dat er opeens een kandidaat aan de horizon verschijnt die tot dan toe niemand op het oog had. Verrassingen zijn nooit uit te sluiten. Dat alles maakt het onvoorspelbaar hoe het uiteindelijk uitpakt.