In één opzicht kunnen we het met moslims eens zijn. Er is niets buiten God dat Hem dwingt deze weg van vergeving en verzoening te gaan. Als ik christenen meeneem voor ontmoetingen met moslims, merk ik vaak dat zij de noodzaak van de menswording en het kruis van Christus proberen uit te leggen met argumenten die doen denken aan zondag 5 en 6 van de Heidelbergse Catechismus. Argumenten die teruggrijpen op het bekende boek van Anselmus, ”Cur Deus homo” (Waarom God mens werd), dat mogelijk ook met het oog op moslims geschreven werd. Moslims krijgen echter vaak de indruk dat God volgens het christelijke geloof eigenlijk niet bij machte zou zijn om te vergeven en op een oneerlijke manier een straf uitvoert.

Het is, zeker in de ontmoeting met moslims, beter om de volgorde om te keren en te beginnen bij de feiten van de menswording en de kruisiging van Jezus. Het kan moslims helpen om uit te spreken hoe vreemd en onverwacht die ook voor ons zijn. Vervolgens kunnen we dan stilstaan bij de vraag welke betekenis Jezus en de profeten en apostelen hieraan gegeven hebben. Waarom vergeeft en verzoent God zo en wat leren we daaruit over Hem en over onszelf? Die volgorde past ons mensen ook beter. We schieten tekort tegenover God en hebben geen recht op Zijn vergeving, laat staan dat we Hem zou kunnen voorschrijven hoe Hij dat zou moeten doen. Of het ook anders zou kunnen, is een vraag die volstrekt ongepast is voor ons.

De noodzakelijkheid van de menswording van Christus betekent echter niet dat God ertoe gedwongen werd. Het is een noodzakelijkheid vanwege Gods trouw aan Zijn heilige liefde voor ons en Zijn beloften om ons te redden op een manier die Hij vooraf aankondigde. En die liefde en wil om de mens te redden zijn allerminst noodzakelijk, maar een geheel vrij besluit van God, een daad van Zijn liefde.

Offeren

In de islamitische theologie wordt vaak gezegd dat Gods soevereiniteit betekent dat Hij zonder iemand rekenschap te geven, kan besluiten of en hoe Hij straft. In de Bijbel ontdekken we echter dat God Zich juist inspant om ons te laten begrijpen hoe Hij met ons omgaat. Het is geen raadselachtig besluit dat je ertoe brengt dat je uit angst voor Zijn oordeel probeert om Hem met goede daden te behagen. Hij verbindt Zich vrijwillig aan een verbond met ons, opdat we onze zonden van harte belijden en in vrede met Hem leven.

Andere theologische tradities in de islam hebben tot in detail uitgewerkte modellen hoe God Zijn oordeel laat afhangen van het gewicht van onze goede en kwade daden. Bij het woord offeren denken moslims waarschijnlijk ook snel aan daden van bijzondere gehoorzaamheid: gebeden op vaste tijden, vasten, anderen belangeloos helpen. In de Bijbel komen we dat aspect bij het offer ook tegen. Met een offer erkennen we op zichtbare manier dat we gehoorzaamheid verschuldigd zijn aan God.

Toch is er met de offers in de Bijbel meer aan de hand. Regelmatig hebben ze te maken met menselijke schuld. Die wordt niet weggenomen door een daad van gehoorzaamheid, want gehoorzaamheid compenseert geen zonde. Goede daden zijn geen extraatje, die mag God zonder meer van ons verwachten. Gehoorzaamheid en goede daden maken zonde juist erger, want als we laten zien dat we weten wat God toekomt, wordt het des te ernstiger dat we op andere momenten Hem tekortdoen. Op veel plaatsen in het Oude Testament gaat het bij het offer om straf, om plaatsvervangend sterven opdat de zondaar kan blijven leven. Bij het optreden van Jezus wordt terugverwezen naar het offer van Abraham en naar het paaslam bij de uittocht uit Egypte. Jezus Zelf is het Die deze verbinding legt bij de paasmaaltijd voordat Hij Zijn leven geeft als offer voor onze zonde aan het kruis van Golgotha (Mattheüs 26:28).

Bestaansrecht

In het contact met moslims kan het behulpzaam zijn om in plaats van het tegenover elkaar stellen van barnhartigheid en rechtvaardigheid, te wijzen op Gods heilige liefde. Heiligheid heeft ook te maken met reinheid. Veel moslims zullen wel meevoelen dat reinheid geen 51 procent betekent. Daarbij kun je niet wegen en meten. Het is radicaal: rein of onrein. Heiligheid in liefde is nog persoonlijker. Zonde is niet het overtreden van onpersoonlijke regels, maar het miskennen van Gods liefde, waarmee ons leven geen bestaansrecht meer heeft. Daarom is Jezus naar ons toe gekomen om onze schuld daadwerkelijk te dragen en daarmee Gods heilige liefde te demonstreren. Alleen wie dat dankbaar aanvaardt, mag met de hulp van de Heilige Geest leven vanuit Gods heilig verbond.

Ds. C. W. Rentier is predikant-directeur van stichting Evangelie & Moslims. Heeft u een vraag voor deze rubriek of wilt u reageren? weerwoord@refdag.nl