De termen postchristelijk en voortgaande secularisatie geven (jonge) christenen ongemerkt een boodschap mee dat alles alleen maar minder wordt. Het christendom is op zijn retour. Dat is een onomkeerbaar proces waar je je alleen maar bij neer kunt leggen. Terugvechten heet een achterhoedegevecht. Het hoogst haalbare wat gedaan kan worden is tegenhouden, op de rem trappen, uitstellen. Het maakbaarheidsidee wordt vervangen door het haalbaarheidsidee, en daarmee verdwijnen de idealen gemakkelijk naar de achtergrond. Dit denken beïnvloedt de houding van christenen en kan verlammend werken, bijvoorbeeld in de politiek. De vraag is: kan in onze tijd nog vastgehouden worden aan de beginselen?

Een concreet voorbeeld is de ontwikkeling rond de koopzondag. Officieel heeft de SGP tot doel om de Zondagswet te verbeteren. In de praktijk is men ten eerste gericht op het behoud van de status-quo en ten tweede op het voorkomen van erger (extra koopzondagen). Meer is immers niet haalbaar.

Het eerste kan zeker zinvol zijn, maar in het tweede geval gebeurt er iets opmerkelijks. Want de doelstelling ”erger voorkomen” is de enige doelstelling die elke partij in elke coalitie kan realiseren. De onderhandelingspartner hoeft slechts een extremer idee te opperen, en de doelstelling van het erger voorkomen is weer behaald.

Deze houding leidt tot situaties waarin een politicus standpunten verdedigt waar hij officieel op tegen is. Onbedoeld is hij terechtgekomen in de diepe fuik van de haalbaarheid. Maar er is een uitweg.

Nieuw beleid

In de politiek is de enige weg naar verbetering op lange termijn het realiseren van vernieuwend beleid. De praktijk leert namelijk dat het invoeren van nieuw beleid langer standhoudt dan het invoeren van beperkingen en uitzonderingen. Het is slechts een kwestie van tijd (de volgende coalitie) en de grenzen worden opgerekt en de uitzonderingen sneuvelen.

Een politicus die iets op lange termijn wil beïnvloeden, moet zijn voet verleggen van het rempedaal naar het gaspedaal. De mensheid wil immers niet stilstaan maar vooruit. Wie ”erger wil voorkomen”, kan dat op lange termijn alleen bereiken door het formuleren van nieuw beleid. Zoals iemand eens schreef: Als wij willen dat alles blijft zoals het is, dan moet alles veranderen.

Een actueel voorbeeld is de SP. De partij pleit niet voor het inperken of uitzonderen van marktwerking voor zorgverzekeringen (rempedaal) maar pleit voor het invoeren van een Nationale Zorgverzekering (gaspedaal). De SP herformuleert haar ideaal tot een positief voorstel en zet in op het invoeren van geheel nieuw beleid.

Gezamenlijke inspanning

Gaspedaalpolitiek is veel moeilijker dan rempedaalpolitiek. Bij rempedaalpolitiek is ”voorkomen van erger” voldoende. Bij gaspedaalpolitiek werkt het anders. Daar staat centraal hoe oude beginselen voorzien kunnen worden van formuleringen die passen bij de tijdgeest. Kortom, het vertalen van idealen naar nieuw hedendaags beleid.

Volgens mij is dit het bestaansrecht van de christelijke politiek op zowel lokaal als landelijk niveau. Deze taak is te complex voor een individueel politicus. Hier gaat het om een gezamenlijke inspanning van alle christelijke politici. Het helpt als op regionaal en nationaal niveau de idealen besproken worden en per onderwerp een strategie met nieuwe beleidsregels wordt ontworpen. Vragen die centraal staan, zijn: voor welke zaken gaan we concreet strijden, wie zijn per onderwerp onze vrienden en vijanden en welke punten verdienen minder prioriteit?

Timing

Gaspedaalpolitiek benadert de discussie soms van een andere kant. Ik denk aan het succes dat de CU en de PvdA in 2002 hebben behaald met de invoering van het recht voor werknemers om op zondag niet te hoeven werken. Deze wet gaat niet primair over koopzondagen maar past prima in een strategie om de zondagsrust te beschermen. De timing van deze wet was voorbeeldig, want ruim tien jaar geleden werd de koopzondagdiscussie minder op de spits gedreven. In de huidige omstandigheden zou er wellicht geen meerderheid voor zijn. Sommige beleidsterreinen zijn zodanig gepolariseerd dat gaspedaalpolitiek onmogelijk is; de christelijke politiek heeft daarom tot taak om nu naar 2020 te kijken en voor de komende jaren nieuwe fronten en strategieën te kiezen.

Betere tijden

Rondom principiële dossiers bestaat in de politiek ook nog een derde aanpak: het tijdelijk loslaten van beginselen. D66 heeft haar zogenaamde kroonjuwelen, zoals de gekozen premier, in de ijskast gezet; wachtend op betere tijden. Het parkeren van idealen past eigenlijk niet bij een christen, maar wachten op betere tijden past uitstekend bij een christen. Immers, de beste tijd komt nog; daarom streeft de christenpoliticus niet naar maakbaarheid op aarde. Hij handelt vanuit haalbaarheid, en dat hoeft niet verkeerd te zijn. Maar welke haalbaarheid? Haalbaarheid via het rempedaal of haalbaarheid via het gaspedaal.

De auteur is werkzaam als consultant in de it-sector.