De vraag naar vlees zal naar verwachting tot 2050 met zo’n 70 procent toenemen. Dat wordt een probleem. De productie van vlees vergt op dit moment namelijk al 80 procent van het totale landbouwoppervlak. Het verhogen van opbrengsten per hectare is een mogelijkheid, maar er zijn beperkingen aan verdere intensivering van de landbouw.

Een veelbelovend alternatief is om insecten als voedsel voor mens en dier te gebruiken, omdat de productie van insecten veel minder landbouwoppervlak vraagt per kilo eindproduct.

Wereldwijd worden meer dan 2000 insectensoorten gegeten, vooral in tropische landen. Vertegenwoordigers van bijna alle groepen insecten worden gegeten, zoals kevers, rupsen, wespen, bijen en mieren, krekels, sprinkhanen, wantsen, termieten, libellen en vliegen.

Het is een westerse misvatting dat mensen in tropische landen insecten eten uit noodzaak. Dat komt omdat we in de westerse wereld insecten nooit als voedsel hebben beschouwd. Ook heeft men in het Westen in het algemeen een negatieve houding ten opzichte van insecten. Dit is echter niet gerechtvaardigd. Slechts 0,5 procent van alle bekende insectensoorten in de wereld zijn namelijk schadelijk voor plant, mens en dier.

Het eiwitgehalte van insecten is vergelijkbaar met dat van conventioneel vlees, terwijl insecten meer onverzadigde (goede) vetzuren bevatten. Bovendien is het ijzergehalte hoger, wat belangrijk is gelet op het feit dat een kwart van de wereldbevolking bloedarmoede heeft – met name vrouwen en jonge kinderen.

Broeikasgassen

De conventionele veeteelt draagt voor 15 procent bij aan de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen. De belangrijkste broeikasgassen zijn methaan door enterische fermentatie van herkauwers en lachgas uit mest. De veehouderij heeft een aantal maatregelen voorgesteld om deze uitstoot te verminderen, zoals betere kwaliteit voeding voor de herkauwers en productievere veerassen. Maar een verandering van vee naar minivee zoals insecten is nog nauwelijks onderzocht.

Insecten die geschikt zijn voor menselijke consumptie, zoals krekels, sprinkhanen en meelwormen, stoten aanzienlijk minder broeikasgassen uit. Het grondoppervlak dat nodig is om 1 kilo eiwit uit meelwormen te produceren is veel kleiner dan bij conventionele productiedieren.

De hoge voederconversie is een ander voordeel: voor 1 kilo rundvlees is 25 kilo voer nodig. Voor 1 kilo eetbare huiskrekel is dat slechts 2,1 kilo. Dit komt waarschijnlijk omdat insecten koudbloedig zijn en geen voer nodig hebben om hun lichaamstemperatuur op peil te houden.

Goede eiwitten

Een ander milieuvoordeel is dat een aantal soorten kan worden gekweekt op organische bijproducten. Belangrijk als je bedenkt dat wereldwijd een derde van alle landbouwproducten en voedsel wordt verspild. Insecten kunnen laagwaardige organische bijproducten omzetten in hoogwaardige eiwitproducten.

Insecten kunnen ook gebruikt worden als voer voor huisdieren, vee en vissen. Een belangrijk gegeven nu huidige eiwitbronnen voor voer, zoals vismeel en soja, steeds duurder worden.

De visteelt levert nu al meer dan de helft van het totale visaanbod en deze sector groeit elk jaar met 6 procent. Voor die visteelt wordt vismeel als ingrediënt gebruikt om karper, zalm, tilapia en meerval te kweken. Vismeel wordt gewonnen uit in het wild gevangen vis, en dit wordt steeds schaarser door overbevissing van de oceanen en daarom duurder. Plantaardige producten zoals soja kunnen ook worden gebruikt, maar het gebruik hiervan in visdiëten heeft nadelen. Zo is het aminozuurprofiel niet goed, zijn er antinutritionele factoren aanwezig en is het vezelgehalte te hoog. Insecten lijken een duurzame bron van eiwit van goede kwaliteit. Veelbelovende insectensoorten als veevoer zijn de wapenvlieg en de huisvlieg.

Productie

De bevordering van insecten als voedsel en veevoer vereist het produceren in groten getale van insecten. Er zijn bedrijven die hier ervaring mee hebben, zoals producenten van insecten voor reptielen of de producenten van nuttige insecten voor biologische bestrijding van landbouwplagen. Het productieproces is echter duur en er zal ingezet moeten worden op automatisering om insecten concurrerend te maken met vismeel en soja.

Is het veilig om insecten te eten? Het risico dat insecten ziekten op de mens zullen overdragen is bijzonder klein, want insecten, in tegenstelling tot gangbaar vee, zijn zeer verschillend van mensen. De weinige gevallen van problemen met de voedselveiligheid met insecten hebben betrekking op besmetting van buitenaf met ziektekiemen. Om die reden moeten insecten onder hygiënische omstandigheden worden gekweekt.

Kunnen mensen die allergisch zijn voor zeefruit en/of huisstofmijt geconfronteerd worden met soortgelijke problemen bij het eten van insecten? In laboratoriumonderzoek is aangetoond dat kruisreactiviteit mogelijk is. Onderzoek wordt nog uitgevoerd in vivo (bij mensen) om dit te bevestigen. Als het bewezen zou worden dan dient dit vermeld te worden op de etiketten van het insectenproduct.

Hoe krijgen we de westerse consument zo ver om insecten te eten? Zelfs als we de consument wijzen op de milieuvoordelen, de hoge voedingswaarde, het minieme risico van voedselveiligheid, en zelfs al heeft het product een uitstekende smaak, dan kan het nog moeilijk zijn om hem te overtuigen. Dit komt omdat culturele acceptatie te maken heeft met emoties en met de psychologie (het zit tussen de oren). Maar door globalisering kan de consument zich aanpassen. Andere producten zoals sushi hebben ook hun weg gevonden naar de consument.

Insecten leveren belangrijke diensten aan de mensheid. Insecten als voedsel voor de mens en als voer voor dieren is een nieuwe ontwikkeling. Er zijn talrijke voordelen in vergelijking met het gebruik van onze huidige productiedieren. Er is de laatste tien jaar een ontwikkeling gestart die niet meer te stoppen is. Nederland heeft altijd een innovatieve landbouwsector gehad. De productie van insecten wordt een nieuwe sector in de landbouw en de voedings- en veevoederindustrie. Daarmee geeft Nederland internationaal richting aan een belangrijke nieuwe ontwikkeling.

De auteurs zijn resp. hoogleraar entomologie en tropische entomologie aan Wageningen University. Samen met kookdocent Henk van Gurp schreven zij ”Het Insectenkookboek” (2012).