De bundeling van de tot dusver versnipperde supervisie op de betrokken sector betekent voortaan dezelfde regels voor en een gelijke behandeling van alle financiële bedrijven. De regeringsleiders hebben in juni 2012 tot deze ingrijpende wijziging besloten, toen de schuldencrisis in volle hevigheid om zich heen greep en het voortbestaan van de muntzone bedreigde. Met voortvarendheid is gewerkt aan de verwezenlijking van het plan. Het moet de schokbestendigheid van het systeem vergroten.

De redding van ABN AMRO in de herfst van 2008 en die van SNS begin vorig jaar werden geregisseerd vanuit Den Haag. Dat zou onder het regime van de bankenunie niet het geval zijn geweest. Raakt in de toekomst een bank in moeilijkheden, dan vallen beslissingen over ontmanteling of een overlevingsstrategie op Europees niveau.

Er gelden in die situatie gemeenschappelijke bepalingen voor de aanpak van de problemen. Verder is het de bedoeling een fonds te vormen dat de banken zelf gaan vullen. Dat verschaft de middelen voor een eventuele steunoperatie, zodat in de beoogde constructie overheden en daarmee de belastingbetalers niet langer opdraaien voor de rekening als het misgaat.

Waakhond

Het toezicht berustte tot nu toe bij een nationale instantie, bij ons De Nederlandsche Bank (DNB), maar vanaf volgende week fungeert de ECB als waakhond. De toezichthouder heeft de opdracht ongeoorloofde en ongewenste ontwikkelingen tijdig te signaleren en te corrigeren, daarmee het vertrouwen van markten en burgers in de banken te bevorderen en de financiële stabiliteit te waarborgen. Hij is verantwoordelijk voor het verlenen en intrekken van vergunningen en staat in voortdurend contact met de bedrijven die hij in de gaten houdt. De bankenunie omvat in eerste instantie alleen de achttien eurolanden. Andere EU-lidstaten mogen, zodra zij dat willen, aanhaken.

Een selectie volgens een reeks criteria leidt ertoe dat de ECB in Frankfurt 120 banken onder zijn directe hoede krijgt. Het betreft meest grote spelers die grensoverschrijdend opereren. Zij zijn met elkaar goed voor zo’n 85 procent van alle bancaire activiteiten in de euroregio. In de voorbije periode zijn zij onderworpen aan een uitgebreid onderzoek, om er zeker van te zijn dat zij in een goede gezondheid aan het nieuwe tijdperk beginnen. Nageplozen is of bezittingen en vorderingen met een juiste waarde in de boeken staan, of zij over toereikende kapitaalbuffers beschikken en of zij een onverhoopte tegenslag kunnen doorstaan. Zondag werden de bevindingen gepresenteerd. Dertien voldoen op dit moment niet aan de normen. Zij dienen extra vermogen aan te trekken om hun positie te versterken.

Vanuit ons land vallen zeven ondernemingen onder het rechtstreekse toezicht van de ECB. Het gaat om ING, Rabobank, ABN AMRO, SNS, de Nederlandse dochter van Royal Bank of Scotland (RBS) en voorts de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en de Nederlandse Waterschapsbank (NWB), die beide kredieten verstrekken aan de publieke sector.

De nationale autoriteiten houden de controle over de middelgrote en kleine banken. In totaal zijn er dat enkele duizenden, bij ons onder meer Van Lanschot en NIBC. De ECB stelt wel de richtlijnen vast en kan, als hij dat nodig acht, ook zo’n bedrijf onder zijn directe supervisie plaatsen.

De uitvoering van het Gemeenschappelijk Toezichtmechanisme, ofwel Single Supervisory Mechanism (SSM), ligt in handen van een aparte tak van de ECB, met aan de top een raad van toezicht. Die is samengesteld uit een voorzitter, een vicevoorzitter, vier leden en een vertegenwoordiger uit elk van de aangesloten landen. Zij nemen gezamenlijk besluiten, waarbij elke stem even zwaar telt. Als voorzitter is benoemd de Française Danièle Nouy. Zij krijgt de Duitse Sabine Lautenschläger, die deel uitmaakt van de directie van de ECB, naast zich als de vicevoorzitter.

Zeggenschap

Bij de invoering van de euro raakte De Nederlandsche Bank de zeggenschap over het monetaire beleid al kwijt. De ECB regeert sinds dat moment over de rente en de geldpolitiek in de hele eurozone. Nu vindt overheveling plaats van ook de tweede kerntaak, het toezicht. DNB opereert daarmee voortaan volledig in de schaduw van Frankfurt. De autoriteiten van de individuele landen mogen nog wel meepraten, maar zelfstandig beslissingen nemen is er niet meer bij.

Française Danièle Nouy op hoge post

De Française Danièle Nouy (64) krijgt de leiding over de bij de ECB gevormde afdeling die belast wordt met het toezicht op de banken. Zij beschikt over jarenlange ervaring dankzij haar loopbaan bij de Banque de France, de centrale bank van Frankrijk.

„Ze lijkt fragiel, maar is uitermate competent en weet wat ze wil. Ze lijkt van fluweel, maar ze is van ijzer. Ze kan zeer hardnekkig zijn tijdens onderhandelingen”, zei Nout Wellink, oud-president van De Nederlandsche Bank, deze week over haar in Het Financieele Dagblad.

In een opiniestuk op de website van de ECB benadrukt Nouy „strikt en eerlijk” te zullen handelen. „Kan ik beloven dat de ECB voor eens en altijd het risico van een volgende financiële crisis kan voorkomen? Nee, jammer genoeg niet. Maar ik ben er ten volste van overtuigd dat er nooit eerder een Europese instelling is geweest die beter uitgerust was om dit risico tot een minimum te beperken”, aldus de uit Bretagne afkomstige Nouy.