”Boerderijen in Gelderland,” door Michiel Hegener e.a.
Uitgeverij: Stichting tot behoud van Boerderij en Erf in Gelderland, Arnhem, i.c.m. uitgeverij Terra, Warnsveld, 2003
ISBN 90 5897 1414
Pagina’s: 144
Prijs: € 15,-. De tegeltjes op de schouw in de Ebbenhorst bij Scherpenzeel zijn beschadigd. Gevolg van een boze bui van een pachter die van de boerderij af moest. Hij ging de tegeltjes met een hamer te lijf. Het doet aan de schoonheid van de monumentale hoeve weinig af.

Ter gelegenheid van het Jaar van de Boerderij selecteerde de Stichting tot behoud van Boerderij en Erf in Gelderland samen met uitgeverij Terra 37 monumentale hoeves en beschreef die in een fraai geïllustreerd boek.

Nederlands grootste provincie strekt zich uit van de Bommelerwaard tot de Achterhoek en vertoont daardoor een grote verscheidenheid aan bouwstijlen en boerderijtypen. Die monumentale schoonheid wordt door de veranderingen op het platteland bedreigd en aangetast. Ondanks nieuwbouw die oprukt en boeren die er de brui aan geven, is er op het platteland echter nog heel veel moois te zien.

Gelderland telt nog zo’n 18.000 historische boerderijen, gebouwd vóór 1940. De regio Achterhoek/Liemers is rijk aan hallenhuizen en scholteboerderijen en in het Rivierengebied staan karakteristieke T-boerderijen. Op de Veluwe bevinden zich nog boerderijen met schaapskooi en langs de IJssel boerderijen op een terp, om bij overstromingen droge voeten te houden. Ze komen allemaal aan bod.

De auteur proefde op elke boerderij de sfeer en tekende het menselijke verhaal van de boerenfamilie op, zonder al te veel in bouwkundige details te treden. Sommige panden zijn halve ruïnes, waar idealistische eigenaren van de restauratie hun levenswerk maken. Waarschuwing op een hooizolder in Huppel: ”Niet verder lopen, hoor! Hier kun je staan; verderop kun je door de vloer zakken”. De beschrijving van de interne metamorfose van Het Wapen van Leiden in Spijk maakt nieuwsgierig, maar daarvan ontbreken foto’s nagenoeg.

Granaten

Het gaat over een boerderij met muren van 1 meter dik, over een kasteelboerderij in Zevenaar en een hoeve op de voorburcht van kasteel Doornenburg en over een boerenbedoening in de bossen bij Rheden waar uilen, vleermuizen, reeën, dassen en zwijnen de bewoners zijn.

In Wijchen staan aan de Vormerseweg de boerderijen De Vormer en Het Vormer. Een vormer is ook nodig om de paardenstal van De Vormer weer op te bouwen; de pachter praat in het boek openlijk over de nalatigheid van de eigenaar, een bejaardentehuis waarvan de directie weinig van boeren afweet.

De welstand van vroegere agrariërs straalt af van een hoeve als de Blankemate bij Nijbroek. In Elburg bevolken konijnen en witte geiten de donkere deel van de laatste stadsboerderij. En in Ammerzoden kan boerin Rademakers nog altijd aanwijzen waar granaten tijdens de laatste wereldoorlog doel troffen.