Kees Schaepman komt uit een „diepgelovig nest.” „Als ik mijn familienaam google, scoor ik tienduizenden hits. Maar het duurt lang voor ik mezelf vind, overwoekerd door diepgelovige ooms en oudooms”, schrijft hij in zijn boek ”Afgedwaald. Op zoek naar een weg terug naar Rome”.

Onder de diepgelovige ooms en oudooms bevindt zich monseigneur Andreas Ignatius Schaepman, in leven aartsbisschop van Utrecht. En Theodoor Schaepman, Kamerlid voor de Rooms-Katholieke Staatspartij. En natuurlijk de broer van zijn opa, de man naar wie vele straatnamen zijn vernoemd, monseigneur doctor Herman Johannes Aloysius Maria Schaepman, dichter en staatsman. Verder nog een hele stoet priesters en kloosterzusters. En dan is er Kees Schaepman, gepensioneerd hoofdredacteur VPRO-radio. „Ik kom uit een door en door katholieke familie, maar zelf ben ik de religieuze zwerver, de dakloze katholiek die kerkelijk nergens bij hoort.”

Kees Schaepman groeit op in de jaren vijftig. Het rijke roomse leven zit volop in de lucht, met kaarsen, wierook, gezang, bidprentjes, de biecht en mystieke rituelen. „Ik was een gelovig jongetje. Maar wel een verward gelovig jongetje. Het geloof uit mijn jeugd was een angstig geloof en de kerk uit mijn kinderjaren was een dwingende kerk, vol met harde oordelen. Als kind was ik al benauwd voor het alziend oog. Je moet er toch niet aan denken dat elke beweging van je wordt opgemerkt.”

Zestien jaar is Schaepman als zijn vader overlijdt, zo is in het boek te lezen. „Ik sta in de ziekenhuiskamer waar mijn vader al maandenlang verpleegd wordt. „Het is beter als uw man wakker is als ik hem bedien”, zegt de priester die aan het hoofdeinde van het sterfbed staat. Mijn moeder knikt. De ogen van mijn vader zijn gesloten, hij ziet er ontspannen uit. Maar de kerk die hem ooit verbood voor het altaar te trouwen, gunt hem nu niet de kans zo sereen uit het leven te stappen. De priester schudt mijn vader heen en weer tot hij de ogen opent en in een nachtmerrie ontwaakt. Als een engel der wrake brengt de man zijn gezicht vlak bij dat van de stervende, prevelt iets over hel en vergiffenis en begint met de toediening van de laatste sacramenten. Ik zie paniek in de ogen van mijn vader, hij huilt. (…) Ik was een puber, voelde me groot, maar was nog maar een kind. Als ik eraan terugdenk, word ik opnieuw boos. Ik had moeten ingrijpen, die man bij dat bed moeten weghalen. Maar ik heb niets gedaan.”

Schaepman breekt met de kerk, acuut. Hij neemt zich voor nooit meer een voet in de katholieke kerk zetten. Maar het rooms-katholieke geloof zit in zijn genen. Hij komt er niet van los.

Na zijn pensionering gaat Schaepman weer op zoek, of er nog een weg terug naar Rome is. Die zoektocht beschrijft hij in ”Afgedwaald”. Het gaat, zo zegt hij, „over het katholicisme dat zich als een virus in mijn merg heeft genesteld. Het katholieke zit in mijn roots. Ik ben niet los van mijn eigen biotoop. Het verleden heeft mij gevormd, voorgoed.”

„Veel van mijn vrienden zijn agnost of atheïst”, zegt Schaepman in zijn boerderij in het Duitse dorp Georgsdorf, net over de grens bij Coevorden. „Ik ben geen agnost en geen atheïst. Nog steeds kom ik voort uit de rooms-katholieke cultuur, hoewel ik niet meer zo nodig bij de parochie hoef te horen of met de pater hoef te praten.”

Dat kan niet goed voelen.

„Ik zou het wel prettig vinden als ik een soort gemeenschap zou hebben waarin ik over mijn geloof kan spreken. Ieder mens heeft behoefte aan ankers, vastigheden in zijn leven. Zonder ankers is alles zo zinloos, tevergeefs.”

U kunt met niemand over uw religieuze gevoelens praten?

„Met Mieke, mijn vrouw, tot vervelens toe, maar Mieke gelooft ook nergens in.”

Schaepman vindt zichzelf „paradoxaal.” Hij heeft behoefte aan een religieuze gemeenschap, maar wil niet terug naar de dogma’s van Rome. „De kerk zegt de waarheid in pacht te hebben en dat vind ik zeer afstotelijk. Hoewel, ik praat weleens met pater Nijland uit Tubbergen. Die zegt: „Meneer Schaepman, u hoeft echt niet te geloven in mirakels zoals de hemelvaart van Maria, of in haar wonderlijke verschijning in Lourdes, om erbij te mogen horen.” Ik zou natuurlijk ook kunnen kiezen voor een humanistische gespreksgroep, maar dat is mij weer te vrijblijvend.”

Uw boek staat vol met goed gekozen Bijbelteksten. Wat zegt de Bijbel u?

„Voor een katholiek ben ik behoorlijk Bijbelvast. Liefst lees ik de oude vertaling. Wat een mooie taal! Daarin ben ik opeens weer heel conservatief. Hoeveel nieuwere vertalingen zijn er al niet. Nu is er weer eentje bij gekomen, de Bijbel in Gewone Taal. De verhalen in die oude Bijbel vind ik veel mooier, fascinerend, het zijn echt geheiligde verhalen, hoewel er in het Oude Testament ook onbegrijpelijke dingen staan. Met moeder Maria heb ik nooit veel gehad. Het leven van Jezus is voor mij een belangrijk voorbeeld. Hij was een voorbeeldig Mens Die nog steeds inspiratie verschaft aan anderen. Of Hij de Zoon van God is? Dat is voor mijn geloofsleven minder van belang.”

Wat gelooft u nu precies?

„Er moet meer zijn dan wat er om ons heen te zien is. Dus ja, ik geloof, hoewel ik meestal vergeet om even stil te zijn voor het eten. Wat ik in elk geval geloof, is dat mijn leven straks gewogen wordt. Niet zo concreet dat er een vagevuur zou zijn als je te veel verkeerde dingen hebt gedaan, maar wel dat je leven wordt afgemeten naar het goede en het kwade wat je hebt gedaan. En als die balans tussen goed en kwaad gunstig uitvalt, dat er dan zoiets is als zielenrust. Die zal er niet voor iedereen zijn. Ik geloof tenminste niet dat iemand zoals Himmler zijn zielenrust heeft gekregen.”

Of er boven ons iets is, weet Schaepman niet. „Dat is het grote mysterie. Er ligt achter ieder antwoord weer een nieuwe vraag te wachten. Er is, ooit, iets uit niets tevoorschijn gekomen. Of dat nu een schepping in zes dagen is, is voor mij niet zo belangrijk. De eerste hoofdstukken van Genesis vind ik altijd wel heel aangrijpend. Hoe er eerst chaos was, leegte, duisternis op de afgrond, en dat dat allemaal op orde gebracht is, dat er licht kwam, dat er een schepping ontstond. Indrukwekkend, ja.”

Is Rome veranderd de afgelopen halve eeuw?

„Met paus Franciscus heb ik meer dan met de vorige paus, Benedictus. Dat was echt nog zo’n veroordelende paus. Maar de opvattingen over homofilie, abortus en euthanasie zijn nog hetzelfde als vroeger.”

Waar heeft de religieuze speurtocht u gebracht. Waar kwam u uit?

„Die tocht is nog niet afgelopen. Toen ik mijn boek schreef, dacht ik vaak: Waar moet dit heen, waar zal dit eindigen? Ik heb me inmiddels nog niet opnieuw laten omarmen door de veiligheid van de moederkerk en ik zal voorlopig ook niet ter communie gaan. Voorlopig houd ik nog wat slagen om de arm. Voor de kerk ben ik waarschijnlijk zoiets als de verloren zoon of het verloren schaap.”

Opeens zegt hij: „Maar als ik sterf, wil ik wel katholiek begraven worden, compleet met priester, koor en orgel. Rome heeft prachtige rituelen. Rituelen geven houvast in het leven, geven structuur aan de dingen en bedding aan de gevoelens die een mens heeft.”

Als de speurtocht u nergens heeft gebracht, zou u, met permissie, ook kunnen kiezen voor de leer van Reformatie, waar de mens zalig wordt uit genade alleen.

„Heftig: „Nee, nee. Daar verzet ik me tegen. Ik moet er zelf wel iets aan kunnen doen. Dat idee van de predestinatieleer, dat velen geroepen zijn maar weinigen uitverkoren, dat staat me tegen. In het protestantisme voel ik me niet thuis. Gereformeerde kerkdiensten vind ik oersaai. Dan blijf ik toch liever binnen mijn eigen cultuur. Je bent zelf verantwoordelijk voor hoe je leeft. Om het katholiek te zeggen: de mens dient wel een heilig leven na te streven.”

Kees Schaepman, dakloos katholiek

Afgedwaald. Op zoek naar een weg terug naar Rome, Kees Schaepman; uitg. Walburg Pers, Zutphen; ISBN 978 90 5730 994 6; 143 blz.; € 19,95.