Zou Zijlstra in staat zijn de VVD te leiden? Vermoedelijk wel. Hij beheerst zijn dossiers, heeft een onverdacht liberale inborst, is vlot van de tongriem gesneden en laat zich in debatten de kaas niet van het brood eten.

Toch valt van tevoren niet gemakkelijk te voorspellen of iemand een werkelijk succesvol partijleider zal worden. Mensen in wie niemand fiducie heeft, ontpoppen zich soms als politieke sterspeler en stemmenkanon bij uitstek.

Een voorbeeld uit die categorie is voormalig CDA-leider Balken­ende. Als Kamerlid was deze onmodieuze professor, met zijn monotone ratelstem en loeders van anakoloeten, geen enkele kiezer opgevallen. Maar het wonder gebeurde. Geholpen door de maatschappelijke onrust na de moord op Fortuyn én door spindoctor Jack de Vries herrees het CDA onder leiding van de ”Harry Potter uit Capelle aan den IJssel” als een foeniks uit de as. Acht jaar lang stond ”JPB” aan het roer van het schip van staat, alsof dat de gewoonste zaak van de wereld was. Hier vond misschien plaats wat oud-CDA-Kamerlid Schinkelshoek weleens aanduidt als ”genade van staat”: als iemand onverwacht iets moet doen, groeit hij daarin.

Maar ook het omgekeerde komt voor. Voor een voorbeeld hoeven we niet diep te tasten in de grabbel­ton van de geschiedenis. Hoe gunstig leek voor PvdA-coryfee Cohen de situatie toen hij in het voorjaar van 2010 door toenmalig partijleider Bos gelanceerd werd als dé redder van de sociaaldemocratie. Die leider­schapswissel op dat moment leek een gouden greep. De PvdA schoot omhoog in de peilingen.

Lang duurde de euforie echter niet. Tijdens tv-debatten in campagnetijd, maar ook later in de boksring van de Tweede Kamer bleek Cohen de snelheid, felheid en leepheid te missen die voor een politiek leider in de 21e eeuw blijkbaar onontbeerlijk zijn. Binnen twee jaar verliet de oud-burgemeester en oud-staatssecretaris gedesillusioneerd het parlement.

Een enigszins maar niet geheel vergelijkbaar geval is dat van SP-leider Roemer. Zíjn roem steeg vooral nadát hij de nieuwe SP-baas was geworden. Het motto ”nieuwe bezems vegen schoon” ging voor de gemoedelijke Brabander, die de verbeten Kant als fractievoorzitter opvolgde, in hoge mate op. Wat een verademing, die humor, ontspannenheid en gevatheid! In de zomer van 2012 schreven de media hem zelfs richting het premierschap. Wordt het Rutte of Roemer?

Niet lang daarna spatte de zeepbel uiteen. De oud-leerkracht bleek aan het Binnenhof te weinig soortelijk gewicht te hebben, en de tweestrijd bij de verkiezingen ging niet tussen hem en Rutte, maar Rutte en Samsom.

Terug naar Zijlstra. Dat hij over een aantal jaren de opvolger van Rutte wordt, ligt –zoals de zaken er nu voorstaan– voor de hand. In de liberale gelederen heeft hij momenteel eigenlijk maar één serieuze concurrent: Schippers. Ook de consciëntieuze, hard werkende, perfectionistische minister van Volksgezondheid gooit immers, als het om het partijleiderschap gaat, hoge ogen.

Toch zijn er twee punten die Zijlstra op haar voor heeft. De eerste is dat hij via het fractievoorzitterschap de kans gekregen heeft een allround politicus te worden. Schippers is, als het daar om gaat, toch meer een vakvrouw; bekwaam, maar primair gericht op haar klus op VWS.

De tweede is dat Zijlstra, meer dan Schippers, een machts­politicus is. „Politiek leider zijn is zo absorberend, je moet stééds de publiciteit in”, zei oud-VWS-minister Hoogervorst onlangs in Elsevier. Het is maar zeer de vraag of Schippers dát ervoor overheeft. Zijlstra heeft via zijn huidige functie aan dat alles absorberende van de politiek geroken en… lijkt de smaak te pakken te hebben.