Dat zoiets dit keer niet gebeurde, komt niet doordat Wilders zich gematigd heeft. Anderen, met name bewindslieden, denigrerend aanspreken? Het kwam nog steeds voor. Al aan het begin van het debat een stunt verzinnen, zodat alle schijnwerpers meteen op jou staan? Hij deed het, met zijn motie om de Koran van de voorzitterstafel te verwijderen, opnieuw. Alleen… het werkte niet.

De oorzaak is evenmin dat andere partijen er nu beter in slagen hem de mond te snoeren. Zeker, premier Rutte diende hem op de tweede dag van de beschouwingen stevig van repliek. Maar in het verleden had Wilders de neiging zo’n berisping in de overtreffende trap te beantwoorden. Dat liet hij nu na.

Zou het dan misschien zo zijn dat de PVV-thema’s momenteel minder relevant zijn? Dat in genen dele! Als Nederlandse burgers en politici zich ooit bewust zijn van het gevaar van de radicale islam, dan is het wel nu, met het voortdurend oprukken van de Islamitische Staat.

Zou het dan wellicht komen doordat de media minder over Wilders schrijven en praten? Díé verklaring komt dichter bij een bevredigend antwoord. Kranten, radio en tv zijn uiteraard altijd gericht op het verspreiden van nieuws: dat wat afwijkt van ons verwachtingspatroon. Blijkbaar slaagt de PVV-leider er de laatste tijd niet meer in op die wens in te springen. Het steeds maar op één hoop gooien van alle Marokkanen, het steeds weer mopperen op links, dat alle narigheid in de wereld gebracht zou hebben; mensen raken het zo langzamerhand een beetje zat.

Wat het PvdA-bashen betreft, zien burgers wellicht ook in dat zijn aantijgingen in twee opzichten mank gaan. In de eerste plaats is de PvdA die Wilders geselt, de softe multiculti-PvdA van vroeger, een PvdA die nu, in die vorm, niet meer bestaat. De partij heeft haar beleid ten aanzien van minderheden en integratie allang aangepast en verscherpt.

In de tweede plaats klopt ook het beeld dat Wilders van het verleden schetst slechts matig. Want zijn het alleen of voornamelijk de linkse partijen geweest die de gastarbeiders naar Nederland haalden? Beslist niet. In 1969, nota bene ten tijde van het centrumrechtse kabinet-De Jong, kwamen wervingsovereenkomsten tot stand met Marokko en Tunesië. Juist door partijen ter linkerzijde werd toen gewezen op het gevaar van verdringing op de arbeidsmarkt.

Toch moeten we voorzichtig zijn met de al te stellige conclusie dat mensen de PVV zat zijn en dat Wilders over zijn hoogtepunt heen is. Dat is in het verleden vaker beweerd en regelmatig wist de partij bij Kamerverkiezingen toch weer te verrassen. Dat kan zich over een paar jaar zomaar herhalen. Want Wilders’ vindingrijkheid, en die van zijn compagnon Bosma, om de aandacht van pers en kiezers te trekken piekt niet zelden… kort voor een stembusgang.