In de haven van Arbroath klepperen de touwen tegen de masten van de vele plezierboten. De restaurants langs de haven zijn redelijk gevuld, maar zeker niet vol.

Arbroath is een van de oudste stadjes van Schotland. In de abdij van deze vissersplaats werd door een groep edelen in 1320 de Declaration of Arbroath getekend. Daarin lieten ze de paus weten dat ze niet langer koning Edward van Engeland erkenden, maar hun Robert the Bruce.

Enkele weken geleden dook ook de Schotse premier, de nationalist Alex Salmond, op in Arbroath. Op het veld van de Abbey Bowling Club gaf hij zijn eigen verklaring. Op de achtergrond was de bekende ruïne van de abdij te zien.

De symboliek was sterk. In het bezoekerscentrum bij de ruïne zijn souvenirs te koop met een fragment uit de verklaring uit 1320: „Zolang er nog 100 van ons over zijn, zullen wij nooit knielen voor Engelse heerschappij. Wij vechten niet voor glorie (…), maar voor die vrijheid, waarvan geen mens afstand doet, behalve met zijn leven.”

Het referendum over Schotse onafhankelijkheid vandaag heeft het bezoekerscentrum van de Abbey geen windeieren gelegd. Er is dit jaar duidelijk meer aanloop dan andere jaren.

Verslaving

Als Arbroath echter symbool moet staan voor de Schotse onafhankelijkheid, mag de kiezer zich nog wel achter de oren krabben. De winkelstraat toont vooral kleine winkels. Hier en daar is er een etalage van een instelling die zich richt op hulpverlening bij verslaving en schulden. Aan alles is duidelijk: de grote dagen van Arbroath zijn geweest.

Vroeger zorgde de visserij voor de inkomsten van het stadje. De plaats had een beroemde vuurtoren. Daarom heten inwoners van Arbroath in de volksmond altijd nog ”Red Lichties.” Een bekend merk is ook de gerookte schelvis onder de naam ”Arbroath Smokie.” Maar de zee brengt hier geen goud op.

De visserijquota van de Europese Unie zitten de Schotten ook dwars. De pleitbezorgers van een onafhankelijk Schotland zeggen EU-gezind te zijn. Maar bij het visbeleid maken ze steevast een voorbehoud.

Visserij draagt bij aan de ”voedsel- en dranksector”, die een van de grootste bronnen van inkomsten voor de Schotse economie is, vertelt Garry Clark, van de Scottish Chamber of Commerce. Dit omvat ook de beroemde whisky. De laatste tien jaar verdubbelde de export daarvan. In de opkomende Aziatische economieën geldt whisky als een statusdrank onder de almaar groeiende middenklasse.

Minstens zo belangrijk voor de economie is echter de financiële sector, vertelt Clark. Die zorgt voor 25 procent van het nationaal inkomen van Schotland. „Edinburgh biedt onderdak aan grote banken, zoals de Bank of Scotland en de Royal Bank of Scotland. Daarnaast hebben verzekerings- en investeringsmaatschappijen als Standard Life hun hoofdkantoor in Edinburgh.”

Sommige van deze banken en maatschappijen werken wereldwijd. Andere richten zich op het Verenigd Koninkrijk. Maar niet één van deze bedrijven beperkt zich tot Schotland.

Juist in deze sector is er de afgelopen weken grote onrust ontstaan door de verkiezingscampagne. De SNP-regering kon geen duidelijkheid verschaffen over de vraag welke munt Schotland gaat gebruiken. Clark: „Voor bedrijven die binnen het Verenigd Koninkrijk werken, geeft dat veel onzekerheid. Als Schotland op de euro of een eigen munt zou overstappen, betekenen dat extra kosten.”

Veel bedrijven lieten daarom weten een verhuizing van het hoofdkantoor naar Engeland voor te bereiden. De Britse zakenkrant Financial Times schreef de afgelopen weken pagina’s vol over de onrust in de financiële sector. Ook particulieren waren volgens de krant massaal bezig geld over te brengen naar Engeland. Sommigen repten al over kapitaalvlucht.

Andere belangrijke sectoren van de economie zijn olie en gas, toerisme en computersoftware. Als het aan de nationalisten ligt, draait de motor van de Schotse economie straks op de verdiensten uit olie. „Vooral in het noorden levert dat veel werk op”, zegt Clark. „Uiteraard levert dit ook andere sectoren weer voordeel op, omdat er zo veel mensen bij betrokken zijn.”

Rotterdam

Schotland is een exportland, verzekert Clark. De uitvoer gaat de hele wereld over. De Verenigde Staten zijn het grootste exportland, Nederland staat in veel tabellen op twee (dankzij de haven van Rotterdam).

Clark legt de uitslag van een enquête onder leden van de Scottish Chamber of Commerce op tafel naar de gevoelens over onafhankelijkheid. Uitslag: onzekerheid over de munt wordt als zeer riskant gezien. Maar dat geldt eveneens voor het verlaten van de Europese Unie.

Anderzijds is onder ondernemers het enthousiasme over het verlaten van het Verenigd Koninkrijk niet groot. Wel is er brede steun voor het verlenen van meer bevoegdheden aan het Schotse parlement.

Invoering van de euro lijkt voor Schotse ondernemers geen optie. Slechts 2 procent denkt dat dit een „positieve impact” heeft. De meeste steun is er voor het pond in zijn huidige vorm.

Clark: „In de uitslagen zie je terug dat de meeste zorgen bestaan bij bedrijven die binnen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk zakendoen.”

Die vraag naar het EU-lidmaatschap blijft ook na het referendum van vandaag actueel. De Britse premier Cameron heeft een volksraadpleging over de EU beloofd in het hele Verenigd Koninkrijk.

Bij Clark duiken er rond dat onderwerp „rode vlaggen” op. „Van onze export gaat 11 miljard pond (14 miljard euro) naar Europa. Het verlaten van de EU lijkt mij heel slecht voor de bedrijvigheid.”