IJmker heeft inmiddels een behoorlijke bibliografie van jeugdboeken en romans voor volwassenen op haar naam staan. Vooral ”Achtendertig nachten” blijft me bij, Elsjens leven is min of meer opgenomen in mijn gedachtegoed. Vooral de vraag heeft me beziggehouden in hoeverre je slachtoffer of dader bent als je zelf geen ruimte ontvangen hebt om te kunnen (over)leven en dan de ander de ruimte om te leven niet gunt. En daarom spitsen mijn oren zich als deze auteur een nieuw boek aankondigt. Ze zegt deze bundel associatief geschreven te hebben, eigenlijk als een soort spielerei om bij te komen van haar tweede grote roman, ”Afscheid van een engel”.

”Kanaleneilandjes” is uitgegeven in eigen beheer. Persoonlijk en als boekhandelaar vind ik die individualistische versnippering helemaal niet handig. Als boekhandelaar krijg ik heel veel aanbiedingen te zien, en dat neemt toe door in eigen beheer uit­gegeven boeken en kleine, nieuwe uit­geverijen. Eerlijk gezegd is de kwaliteit van die laatste boeken wat inhoud en tekst­verzorging betreft vaak beneden de maat. Een uitgeverij garandeert mij een kwaliteits­selectie; méér dan spelling­controle en vertrouwde pr-media.

Verpaupering

IJmkers nieuwste boek is een verhalenbundel over een plattelandsgezin dat is verhuisd naar Utrecht. Kanalen­eiland is een van de wijken in Utrecht die midden jaren 50 van de vorige eeuw als prestigieus project werden gebouwd om een einde te maken aan de woningnood. Denk aan de hoge portiekflats die her en der in Nederland verschenen en na korte tijd verguisd in plaats van verheerlijkt werden. Al snel was er sprake van verpaupering van de wijken. Voor mensen die afkomstig waren van het platteland was de verandering ingrijpend. Van het behoudende, sociaal beschermde platteland naar de stadse wereld betekende vaak een grote overgang en een gevoel van ontheemding.

Het meisje Josje is hoofdpersoon in dit boek. Ze verhuist met haar ouders en broers en zussen naar Kanaleneiland en brengt haar gevoelens en gedachten onder woorden. Want veel is vreemd. Er bestaan ineens veel kerken die je voorbijrijdt voordat je bij de ‘ware’ komt. En bouwvakkers spelen met „kaarten van de duivel.” De bovenbuurvrouw blijkt op elke sigaret een DNA-kenmerk van lippen­stift na te laten dat aandachtig bestudeerd wordt. En het hele leven wordt overmatig onveilig als je onverwachts een „hout” in het oog krijgt en je ouders je aan een „strengel” (strenge verpleegster) in het ziekenhuis overgeven en dan ook nog eens verdwijnen. De ontheemding ten top, die bij de lezer zelfs geuren van herkenning oproept.

Josje is een gevoelig meisje dat veel indrukken opdoet. Ze is talig en maakt nieuwe woorden die haar eigen gevoelens weergeven. ”Wampers” heb je als je wimpers nat worden van het huilen. ”Brozen” heet het als je moeder of vader bromt, maar dat niet hardop doet. Die „witloffen” tong van een oudere man die af en toe een pottertje neemt, zie je voor je. Sommige talige constructies zijn grappig om te lezen. „Mijn oog is gesplinterd en schreeuwt duizend dat het pijn heeft.” Mooi gezegd.

De verhalen gaan over huis-tuin-en-keukenbelevenissen van een gezin in de jaren zestig. Toen geluk nog heel gewoon was. Of net zo ongewoon en kleinsteeds als nu, het is maar net hoe je het bekijkt. Want je zult je gezicht maar moeten afdrogen met een handdoek die vier dagen papa’s scheerzeep, vier dagen oksel van je broer en vier dagen speeksel van je zusje bevat… IJmker kan zo beeldrijk schrijven dat die bladzijde bijna geurt. Je ziet ook zo’n afschuwelijke jurk met stropdas voor je die alleen je moeder mooi vond. En die je dan nog eens twee jaar moet dragen in een andere maat, omdat je zus er ook een gekregen had. ”Kanaleneilandjes” is een boek vol nostalgie en oude auto’s en vakanties naar Drenthe en een opa die dan een stuk hangende zolderworst snijdt. De eerste televisie is een opzienbarende ontdekking. Het is de tijd van het spelletje ”ikkepikke­porretje”.

Herkenbaar

De schrijfster heeft gekozen voor twee perspectieven. Allereerst de verhalen van de jonge Josje, afgewisseld met heel korte hoofdstukjes die haar op volwassen leeftijd laten zien, aangevuld met het commentaar van gezinsleden: „Verzin je nou de helft?” „Deed hij dat?” „Ja, ik weet het ook nog.” „Dat je dit allemaal nog weet.” Alle­maal heel herkenbaar. Wie heeft er niet een zus of broer met een dikke duim die net altijd weer iets veel opzienbarenders dan jij beleefd heeft? Herinneringen blijken vaak heel subjectief te zijn.

Ik geniet van de opgeroepen sfeer in ”Kanaleneilandjes”, van het zo-heb-ik-het-ook-beleefd­gehalte, maar hoop dat de verhalen­bundel een opmaat naar het volgende, echte, authentiek-sterke IJmkerboek is.

”Kanaleneilandjes” wordt morgen­ om 
14.00 uur gepresenteerd in de Triumfator­kerk in Utrecht. Aanmelden via janne.ijmker@solcon.nl.

Boekgegevens

Kanaleneilandjes, Janne IJmker; 
Uitg. HanZ, Hasselt, 2014; ISBN 978 90 8222 930 1; 173 blz.; € 14,50.