Samen met collega John Mason van de Schotse Nationale Partij (SNP) trok de Conservatieve Fraser de afgelopen maanden langs kerken, om met het publiek te spreken over het referendum van morgen. „Bij andere verkiezingscampagnes komen hooguit veertig mensen op debatten af. Nu liggen die aantallen veel hoger. Het publiek is zeer betrokken.”

Fraser, lid van het Schotse parlement voor de regio Perth, weet goed welke vragen christenen hebben. „Een grote zorg is de positie van de kerk. De Church of Scotland is nu de nationale kerk. Dat betekent dat de kerk een stem heeft in het onderwijsbeleid en ziekenhuispastors mag benoemen. Mensen willen weten of dit zo kan blijven.

Onderhuids heerst de vrees dat het geloof uit de publieke ruimte wordt verdreven. Veelzeggend is dat de Scottish Secular Society agressief voor onafhankelijkheid pleit. Blijkbaar verwacht men dat dit haar doelen kan dienen.”

De Schotse regering zegt in het Witboek over onafhankelijkheid dat de positie van de kerk niet verandert. U kunt die zorg dus wegnemen.

Fraser, zelf lid van de Church of Scotland: „Toch niet. Want datzelfde Witboek zegt dat Schotland een geschreven grondwet moet krijgen. In de raad die deze grondwet schrijft, zal alles ter discussie komen. Het zal mij benieuwen of die grondwet het christelijk geloof zal noemen.”

In een folder zegt u dat in Groot-Brittannië het protestantse geloof leidend is. Geldt dat nog steeds?

„Volgens mij wel. Hoewel natuurlijk niet meer zo sterk als in de tijd van de puriteinen. Maar de Reformatie heeft onmiskenbaar onze traditie gevormd. Dat zit heel diep in de Britse waarden.

Het Britse protestantisme heeft ook een grote bijdrage geleverd aan het protestantisme wereldwijd.”

U kunt die erfenis toch ook in een onafhankelijk land vasthouden?

„Jawel, maar dat zal moeilijker zijn. Nu vormen Schotten en Engelsen in Groot-Brittannië één familie. Al die banden zullen straks verslappen.

Neem Ierland. Dat is zo’n honderd jaar geleden zelfstandig geworden. De sociale en culturele banden zijn sindsdien snel minder geworden. Logisch, want je kunt niet verwachten dat alles hetzelfde blijft. Als je dat niet wilt laten gebeuren, kun je maar het beste ”No, thank you” stemmen.”

SNP-leider en premier Alex Salmond belooft meer „eerlijkheid en welvaart” voor een onafhankelijk Schotland. Daar kun je als christen niet tegen zijn.

„Nee, maar ik zie in het Witboek geen voorstellen die dat dichterbij brengen. Men wil vechten tegen ongelijkheid, maar in deze blauwdruk zit geen enkel voorstel om geld bij de rijken weg te halen. Het boek bevat één belastingmaatregel, en dat is het afschaffen van het belastingvoordeel voor gehuwden. Dat was opnieuw ingevoerd door de regering-Cameron, maar de SNP wil daarvan af.

Ik denk dat er objectief bewijs bestaat dat getrouwde stellen stabieler zijn dan andere relaties. Ik denk daarom dat de regering best mag zeggen dat trouwen goed is.”

Een ander argument van de nationalisten is dat de Britse regering de Schotten besteelt. Als dat zo is, kun je daar als christen niet mee instemmen.

„Nee, maar het is ook propaganda. Als je alle feiten op een rijtje zet, is beslist niet bewezen dat een onafhankelijkheid Schotland rijker zal zijn. De meeste deskundigen zeggen dat we beter in het Verenigd Koninkrijk kunnen blijven. Het pleidooi voor onafhankelijkheid is vooral een geloofszaak die verder niet kan worden bewezen.”

Veel christenen stemmen voor onafhankelijkheid omdat dit de beste manier is om de Britse kernwapens Schotland uit te krijgen. Hoe sterk is het pacifisme in de kerken?

„Marginaal. Het leger ontmoet altijd veel respect. Onlangs was er een petitie van dertig predikanten uit de Church of Scotland die onder meer om deze reden pleiten voor een Yes-stem. Maar daar staan dan wel duizend predikanten tegenover die deze oproep niet hebben ondertekend.

Ik vind die actie tegen kernwapens trouwens een beetje dom. Als de atoombommen Schotland verlaten, worden ze ergens in Engeland gestald. Eerlijk gezegd zie ik niet wat dit dan uitmaakt.”

Het vasteland van Europa herinnert zich het Britse leger van de Bevrijding in 1945. Schotten en Engelsen stonden toen schouder aan schouder tegen de vijand. Zitten we nu in een nieuw tijdperk?

„De oudere generatie is sterk door de oorlog gevormd en is overwegend voor de unie met Engeland. De meeste voorstanders van onafhankelijkheid zitten in de leeftijdsgroep 25 tot 55. Die heeft de economische tegenwind van de jaren tachtig meegemaakt, met het omstreden beleid van premier Thatcher.

Opvallend is dat de nieuwe generatie tot 25 jaar weer voor de unie is. Dat weten we van peilingen op scholen. Zij hebben vaak een bredere blik op de wereld en staan daarom meer open voor zowel het Verenigd Koninkrijk als de Europese Unie.”