Waarom is het zo belangrijk dat een Kamermeerderheid vooraf akkoord is met de rijksbegroting?

De rijksbegroting is de optelsom van al de begrotingen van de afzonderlijke ministeries. Hoewel het woord begroting misschien anders doet vermoeden, hebben al deze begrotingen de vorm van een wetsvoorstel. En wetsvoorstellen moeten nu eenmaal worden voorgelegd aan de Tweede en de Eerste Kamer. Omdat dit kabinet in de Eerste Kamer (en daardoor tot op zekere hoogte ook in de Tweede Kamer) moet opereren als minderheidskabinet is het van belang dat het vóór de stemmingen de benodigde meerderheidssteun veiligstelt. Dat is nu dus gebeurd.

Hoe verlopen de algemene politieke beschouwingen als die meerderheid er vooraf niet is?

Dat is vorig jaar gebleken. PVV, SP, maar ook CDA en D66 dwongen de fractievoorzitters Zijlstra en Samsom van VVD en PvdA toen voortdurend toe te geven dat zij de rijksbegroting op onderdelen zouden moeten openbreken om verder te kunnen regeren.

PVV-leiders Wilders diende een motie van wantrouwen in tegen het kabinet; nog voordat premier Rutte de begroting had kunnen verdedigen. Behalve door de PVV werd deze gesteund door de SP en de Partij voor de Dieren. Deze partijen vielen vanaf dat moment af als gesprekspartners om de onderhandelingen over de begroting met het kabinet te vervolgen.

De financiële beschouwingen, die doorgaans vrijwel meteen op de algemene politieke beschouwingen volgen, werden vorig jaar uitgesteld, totdat VVD en PvdA met D66, CU en SGP een nieuw begrotingsakkoord hadden gesloten. Na de PVV-act rond de motie van wantrouwen was dat de tweede zeldzaamheid. Als gevolg van het nieuwe akkoord bleek de op Prinsjesdag gepresenteerde rijksbegroting voor een bedrag van ongeveer 1 miljard euro te zijn verbouwd.

De komende politieke beschouwingen worden in vergelijking met vorig jaar dus tenenkrommend saai?

Vorig jaar vormden de beschouwingen als het ware de opmaat naar de échte onderhandelingen over een begrotingsakkoord. Daardoor was het interessant om te volgen hoe de fractievoorzitters zich opstelden. Wie creëerde er een opening naar nieuwe onderhandelingen en wie hield de kaarten tegen de borst?

Dat er dit jaar meerderheidsinitiatieven worden gelanceerd om de rijksbegroting intensief te wijzigen, ligt niet voor de hand. Over de bestaande rijksbegroting is immers al stevig onderhandeld door VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP. Deze vijf zullen hun werk niet gaan overdoen. Dat een of enkele van hen achter de rug van hun bondgenoten om aan het onderhandelen slaan met bijvoorbeeld CDA, PVV of SP is al evenmin aannemelijk. Met dat alles is echter niet gezegd dat de algemene politieke beschouwingen dit jaar onmogelijk boeiend kunnen zijn. Er komen immers meer onderwerpen dan alleen de rijks­begroting aan bod.

Op wie moeten we tijdens de komende algemene beschouwingen dan letten en waarom?

Een nota die het kabinet morgen wil presenteren over belastinghervormingen bevat naar verluidt vooral enige scenarioschetsen. Met concrete plannen op de proppen komen, zat er volgens ingewijden niet in door enigheid over belastinghervormingen tussen VVD en PvdA.

Het zou niet verbazingwekkend zijn als CDA-leider Buma en D66-leider Pechtold woensdag en donderdag hun pijlen op deze nota richten en daaraan het verwijt koppelen dat het kabinet is uitgeregeerd. Buma probeert al weken het CDA neer te zetten als daadkrachtige partij die weet welke maatregelen er nodig zijn om Nederland veilig de toekomst in te loodsen. Van Pechtold is bekend dat hij af wil van de beeldvorming van D66 als de stille gedoger van het kabinet.

Lijkt het debat over de rijksbegroting voor 2015 dus een gelopen race; interessant kan het worden als Buma en Pechtold hun toekomstvisie voor 2016 en verder op tafel leggen. Prinsjesdag 2015 zou het moment kunnen worden waarop beiden gaan aftasten hoe kansrijk een coalitie van bijvoorbeeld VVD, D66 en CDA zou kunnen zijn.