Aanbieders van hypotheken buitelen al een tijdje over elkaar heen met renteverlagingen. Niet alleen starters op de woningmarkt hebben dat in de gaten. De Vereniging Eigen Huis (VEH) merkt dat steeds meer mensen belangstelling tonen voor het oversluiten van hun hypotheek, hetzij bij dezelfde aanbieder of bij de concurrent. Met de uitzonderlijk lage tarieven lijkt het op het eerste gezicht vaak zeer gunstig om over te stappen.

Wie nu een hypotheek met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) afsluit en tien jaar vastzet, betaalt bij de meeste aanbieders minder dan 3,5 procent rente. Zo’n vijf jaar geleden lag dat percentage nog rond de 5,5. Op een hypotheekschuld van twee ton scheelt dat ruim 4000 euro per jaar. Wie de gok aandurft en voor een variabele rente kiest, betaalt zelfs maar zo’n 2,5 procent.

De som wordt wel iets ingewikkelder wanneer de hypotheekrente­aftrek erbij wordt betrokken. Als de hypotheekrente wordt afgetrokken in het belastingtarief van 42 procent, bedraagt het voordeel nog maar 58 procent van het brutobedrag. Van de 4000 euro uit het voordeel blijft dan nog 2320 euro over. Nog altijd een fors bedrag.

Desondanks zetten veel mensen het plan uiteindelijk toch niet door. Het belangrijkste struikelblok: de boeterente. „Mensen schrikken vaak van de hoogte daarvan”, zegt Hans André de la Porte van de Vereniging Eigen Huis. Boeterente wordt berekend omdat de aanbieder geld misloopt als de klant zijn hypotheek eerder aflost. Want daar komt het op neer: wie overstapt, lost zijn oude hypotheek af met de nieuwe. De boeterente loopt al snel op tot duizenden euro’s, die heeft niet iedereen op de bank staan.

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) noemt nog wat meer haken en ogen. Wie naar een andere aanbieder overstapt, maakt namelijk ook kosten bij de notaris, de taxateur en over het algemeen ook nog bij de hypotheekadviseur, waarschuwt de financiële waakhond. Bij bankspaarhypotheken loont het ook minder snel de moeite om over te stappen, want als de hypotheekrente daalt, daalt de rente op de geblokkeerde spaarrekening mee en moet dus maandelijks meer worden ingelegd om op hetzelfde eindbedrag uit te komen.

„Uiteindelijk is het sommetje hoe lang het duurt voordat je alle kosten hebt terugverdiend”, legt André de la Porte uit. Het belangrijkste om te weten is dat het boetebedrag lager wordt naarmate het einde van de rentevaste periode dichterbij komt. „Let daarom op wanneer je rentevaste periode bijna is afgelopen. Als de rente op dat moment erg laag is, kan het verstandig zijn alvast over te sluiten”, adviseert de AFM. De Belastingdienst verzacht het leed, want boeterentes zijn aftrekbaar.

Maar ook als overstappen rendabel is, wil dat nog niet zeggen dat het een goed idee is. „Doe het alleen als je het geld voor die boeterente kunt missen. Doe het niet als je er extra geld voor moet lenen”, raadt André de la Porte aan. Nog een advies: „Dit is typisch zo’n moment om te kijken hoe je er financieel voor staat. Misschien is het ook verstandig om die oude aflossingsvrije hypotheek toch eens te gaan aflossen.”

Kanttekening hierbij is dat er in Nederland ongeveer 1 miljoen huizen ”onder water” staan. De hypotheek is dan hoger dan de waarde van de woning. Dat maakt het moeilijker om over te stappen.