Kanonnen markeren de plek van Ierlands beroemdste veldslag, de ”Battle of the Boyne”. Zo op het oog een gewoon weiland. En de rivier, vlak bij het dorpje Donore -ín de Republiek- stelt evenmin weinig voor. Op de zuidoever bracht ”King Billy” zijn schoonvader, de rooms-katholieke koning James II, op de knieën. Maar de strijd die de Hollandse stadhouder Willem III in 1690 won, gaat in Noord-Ierland nog door.

Op steenworp afstand ligt een belangrijkere toeristentrekker: de grafheuvel van Newgrange. Het Unesco-monument kon ”Dutch William” als bezienswaardigheid niet zijn opgevallen, want het werd pas in 1699 ontdekt. Een neolithisch volk stapelde volgens deskundigen zo’n 3200 jaar voor Christus zwerfkeien op elkaar tot er een 12 meter hoge hoop ontstond met een doorsnede van 90 meter.

Een pendelbus brengt je vanaf het moderne bezoekerscentrum Brú na Boinne (”paleis van de Boyne”) naar de met gras begroeide puist, die Vikingen leegplunderden. Gebukt kom je via een nauwe tunnel in een centrale ruimte waar asresten, tanden en beenderen zijn gevonden. Het ’dak’ boven je hoofd weegt 250.000 ton en er sijpelde nooit één druppel regenwater door. Het is gissen wat de geometrische patronen op de offerstenen voorstellen, zegt Janet Sinéad Morrison. „De spiralen zijn vermoedelijk symbolen van de zon.” Dat vermoeden kan kloppen, want het hemellichaam speelt een belangrijke rol in het ganggraf. Elk jaar is dat op een onbewolkte 21 december optimaal te ervaren. Althans, door een handjevol gelukkigen, die van de lange wachtlijst zijn uitgeloot. Op de kortste dag laat de winterzon haar stralen om 8.58 uur -je kunt er de klok op gelijkzetten- precies door de ”lightbox” boven de ingang vallen. Zeventien minuten lang wordt het duistere hart van de heuvel verlicht. Met gevoel voor drama wil de gids dit „krachtige symbool van wedergeboorte en vernieuwing” haar volgelingen laten beleven. Ze dooft een 40-wattpeertje en knipt een zaklamp aan. Een lichtbundel glijdt over schoenen, vervolgt zijn weg en floept 20 meter verderop naar buiten.

Een landweg leidt naar een ander spiritueel monument, maar dan van christelijke oorsprong. Het klooster van Monasterboice dateert uit de zesde eeuw. Het ommuurde complex overleefde weliswaar de beeldenstorm van Cromwell, maar is nu niet meer dan een ruïne. Alleen de ronde toren staat overeind. De ”high crosses” op het kerkhof, waaronder het Muiredach-hoogkruis, behoren tot de mooiste van Ierland. Een bord ontcijfert de betekenis van de bijbelse reliëfvoorstellingen. Adam en Eva, Kaïn en Abel, David en Goliath staan erop gebeiteld, maar ook afbeeldingen van de kruisiging van Christus en het laatste oordeel trotseerden meer dan tien eeuwen weer en wind.

Tegenstellingen

De scheiding tussen de Republiek en Ulster (zoals de Britten ’hun’ provincie noemen) kronkelt langs de achttiende-eeuwse grens tussen de graafschappen. Het landschap is soms kaal, maar vaak adembenemend mooi. Soldaat, hek en prikkeldraad ontbreken, althans in de waterrijke omgeving bij Enniskillen. De ontspannen sfeer aan beide zijden van de ”border” strookt niet met de beelden van geweld die je herinnert.

Ook Belfast, waar de Titanic van stapel liep, maakt een ontspannen indruk. Gids Ken McElroy noemt het Britse bolwerk een stad van tegenstellingen. „Belfast staat te boek als een stad van geweld, maar heeft toch de laagste misdaadcijfers van het Verenigd Koninkrijk. Zelfs toen de moeilijkheden hier op hun hoogtepunt waren, beperkte de onrust zich rond Shankill Road en Falls Road. Buiten deze wijken merk je weinig van het gekrakeel.”

Natuurlijk vind je in de Noord-Ierse hoofdstad nog sporen van de ”troubles”: restanten van wegblokkades, getraliede hekken en 500 krijgshaftige schilderingen, metershoog op schuttingen en blinde muren van huizen. De ”murals” leveren ”Black Taxi drivers” een leuke verdienste op. De chauffeurs rijden voor een prikje naar de typische volkswijken in West-Belfast, waar rooms-katholieke en protestantse fanatici, die zichzelf liever nationalisten en unionisten noemen, in een ongemakkelijke apartheid leven. Een hoge muur, eufemistisch ”peacewall” geheten, voorkomt dat de strijdende partijen elkaar telkens in de haren vliegen. De taxibestuurders hebben viltstiften paraat, zodat toeristen hun hartenkreten op het beton kunnen kalken. ”Build bridges not walls” luidt er een uit Australië.

Ierse en Britse vlaggetjes en geschilderde stoepranden tonen de voorkeur van de bewoners. Brandvlekken op het wegdek getuigen van eerder geweld. De sfeer in de protestantse wijk is overigens even beklemmend als die van het rooms-katholieke getto. Enorme afbeeldingen van gemaskerde en gewapende Ulster Freedom Fighters en zelfs van ’onze’ Willem, als held op het witte paard, versterken het onbestemde gevoel. Oranje is in Ierland de kleur van tweedracht. Provocerende marsen op de ”Glorieuze Twaalfde” brengen ieder jaar duizenden mensen -met zwarte bolhoed, witte handschoenen en oranje sjerp- op de been. Grote trommels, die in het verleden de rillingen over menig paapse rug deden lopen, tasten tijdens die optochten vooral de trommelvliezen aan.

Tegenwoordig kun je niet meer spreken van een godsdienststrijd, vindt McElroy. „Het gaat om politieke en sociaal-economische tegenstellingen. De grootste problemen doen zich voor in wijken met de hoogste werkloosheid. Die mensen daar hebben niets te verliezen en zijn ordinaire gangsters geworden.” Frappant is dat de woningen van de „maffiabazen” er net iets mooier uitzien dan die van de buren. De stalen roosters voor hun ramen zijn bittere noodzaak. Ze houden brandbommen buiten de deur.

Meer informatie over Noord-Ierland: Ierland Toerisme, 020-5040689 of www.ierland.nl.