„IS uit op totale vernietiging beschavingen”
HENGELO. Niet alleen christenen worden in Irak opgejaagd door IS (voorheen ISIS). Ook de jezidi’s, een religieuze minderheid in het Midden-Oosten, zuchten deze dagen onder het schrikbewind van de soennitische terroristen. Jezidi Halit Tel (52) uit Hengelo: „IS heeft een moordsysteem dat de wereld schokt.”
Halit Tel slaapt slecht, vertelt hij op een terrasje in het centrum van het Overijsselse Hengelo. Het brute geweld van de IS-terroristen tegen zijn jezidi-geloofsgenoten in Noord-Irak grijpt hem aan.
„Ik voel psychische onrust, hoofdpijn, stress. In gesprekken die we voeren, gaat het altijd over de situatie in Noord-Irak. Hoelang kunnen we dat mentaal nog aan? Ik hoor dat de terroristen van IS mensen het hoofd afhakken. Ik probeer niet veel naar gruwelijke beelden te kijken.”
De inwoner van Hengelo volgt de ontwikkelingen onder meer via een Koerdische zender.
Ook zijn vier kinderen, in de leeftijd van 8 tot 26 jaar, zijn geschokt door het drama in Noord-Irak. „Ze vinden het vreselijk. Ze hebben nog nooit zoiets gezien.”
Net als talloze christenen sloegen ook jezidi’s in Irak de afgelopen dagen massaal op de vlucht voor IS. Op een aantal bergtoppen zitten enkele tienduizenden vluchtelingen van de geloofsgemeenschap vast, omsingeld door IS-strijders. Er zouden tientallen kinderen zijn gestorven. IS-extremisten dwingen de jezidi’s zich tot de islam te bekeren, op straffe van de dood. Er zouden honderden jezidimannen zijn omgebracht en vrouwen en meisjes als oorlogsbuit zijn meegenomen. Koerdische strijders proberen wel jezidi’s in de bergen te helpen.
De IS-terroristen zijn uit op „totale vernietiging” van beschavingen die hen niet zinnen, daarvan is Halit Tel overtuigd. „Ze richten zich tegen de mensheid en tegen duizenden jaren oude beschavingen. Ze willen als het ware de gebieden waar jezidi’s, maar ook sjiieten en christenen wonen, schoonmaken. IS is erop uit om religieuze symbolen van minderheden, zoals een soort tempel van de jezidi’s in Noord-Irak, te vernietigen. De terroristen zetten er eigen, nieuwe gebouwen neer. Zodat over twee, drie generaties niets meer aan de cultuur van zo’n minderheid herinnert.”
De soennitische IS-terroristen zien de jezidi’s als duivelaanbidders. „Grote flauwekul”, reageert Tel, die uit Turkije komt en sinds 1977 in Nederland woont. „Wat voor schuld hebben de jezidi’s? Wat hebben ze gedaan?”
IS valt op door zijn gewelddadigheid, vindt Tel, die werkloos is en betrokken was bij jongerenwerk en bejaardenzorg. „Er zijn in het Midden-Oosten vele oorlogen tussen groeperingen gevoerd. Maar het was nooit zo erg als nu. IS is zo extreem en heeft een moordsysteem dat de wereld schokt. Wat gebeurt er met vrouwen en kinderen? Er leeft onder IS-terroristen haat. Toen mensen zich pas onder dwang tot de islam bekeerden, schoot IS hen alsnog dood. Voor het oog van het hele dorp.”
De Amerikaanse president Obama beloofde donderdag Amerikanen in de Iraaks-Koerdische hoofdstad Erbil te hulp te komen én de christenen en jezidi’s in Irak te beschermen. Gisteren voerden Amerikaanse vliegtuigen aanvallen uit op artillerie van IS in de buurt van Erbil. Er wonen in Erbil 1,5 miljoen mensen, onder wie veel westerse burgers die in de olie-industrie werken. In de nacht van donderdag op vrijdag dropten de Amerikanen onder meer 8000 kant-en-klare maaltijden boven de bergen waar jezidi’s zitten.
Wat vindt Tel van de Amerikaanse inzet? Aarzelend: „Natuurlijk is hulp altijd goed, maar Amerika is wel een beetje laat. Nu Amerikaanse belangen in Erbil in gevaar komen, gaan ze aanvallen. Amerika had eerder maatregelen moeten nemen, eerder voedsel moeten verstrekken, eerder IS moeten tegenhouden. Ook de regering in Bagdad heeft niet voldoende gedaan. De VN en Europa doen eveneens te weinig.”
Christenen en jezidi’s zitten in Irak in dezelfde benarde positie, denkt Tel. „Ik merk in Hengelo dat christenen met ons meeleven, en wij leven mee met de christenen.”
Geloof jezidi’s omschreven als mengeling religies
Het geloof van de jezidi’s wordt wel omschreven als een mengeling van religies. Daarin zouden dan onder meer elementen van het christendom, de sjiitische islam en heidense onderdelen terug te vinden zijn. Belangrijk figuur voor jezidi’s is de profeet Zarathustra, grondlegger van de godsdienst van de Meden. Jezidi’s geloven in een almachtige god die de wereld schiep. Onder hem staan zeven engelen, van wie de belangrijkste als een pauw wordt afgebeeld.
Jezidi’s claimen dat hun godsdienst ouder is dan het Joodse geloof. Jezidi word je door geboorte. Etnisch gezien zijn de jezidi’s Koerden. De religieuze groepering kent een geschiedenis van vervolgingen. Talloze jezidi’s werden omgebracht.
Hoeveel jezidi’s er wereldwijd zijn, is niet helemaal duidelijk. Zo circuleren er aantallen van 1 miljoen, maar ook van 2 miljoen. Duidelijk is wel dat in Noord-Irak de grootste groep zit, het gaat daar om honderdduizenden jezidi’s. In Nederland wonen volgens een schatting van jezidi Halit Tel uit Hengelo „een paar honderd” jezidi-gezinnen.
In 2007 ontstond opschudding rond jezidi’s toen in Noord-Irak het 17-jarige jezidi-meisje Du’a Khalil Aswad werd gestenigd door woedende geloofsgenoten, in het bijzijn van honderden omstanders. Het meisje had een relatie met een soennitische moslimjongen en zou zich tot de islam hebben bekeerd. Vermoedelijk uit wraak werden later, naar verluidt door soennieten, tientallen jezidi’s vermoord. Amnesty protesteerde tegen de acties.
Zie ook:
