”Ik, Tertius. Brieven uit Rome”
Auteur: André F. Troost, uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2003
ISBN 90 239 1379 5
Pagina’s: 190
Prijs: € 19,50. Paulus dicteerde zijn brief aan de Romeinen aan een zekere Tertius (Rom. 16:22). Ds. André F. Troost maakte hem tot hoofdpersoon van een boek. Daarin wil hij ons een beeld geven van hoe de christenen in Rome leefden.

In zestien hoofdstukken geeft de auteur veel informatie over allerlei aspecten van de antieke cultuur, wat hij combineert met enige aandacht voor de verschillende hoofdstukken van de brief aan de Romeinen.

Over Tertius is ons niets bekend. Bij Troost is hij een oude zieke man als hij zijn boek schrijft, kort voor zijn overlijden in 100 na Christus. Hij is een vrijgelaten slaaf, afkomstig uit Klein-Azië, die een groot deel van zijn leven in Rome heeft doorgebracht. Aanvankelijk heiden, werd hij aangetrokken door het Joodse geloof en later tot het christendom bekeerd. Het boek is in feite een lange brief aan zijn neef Justus, die als legionair gestationeerd is aan de noordgrens van het Romeinse Rijk, in wat nu Holland heet.

Vragen

Tertius heeft destijds in Korinthe in dienst van Paulus de brief aan de Romeinen op schrift gesteld. Daardoor heeft hij een tijd met hem samengewerkt. Hij is onder de indruk van de apostel, maar blijft ook als christen toch met vragen zitten over zijn boodschap. Was hij niet té radicaal in zijn afstand nemen tot de wet?

Elk hoofdstuk beschrijft een ontmoeting met vrienden en bekenden, sommigen christen, anderen niet. Ieder heeft zijn eigen achtergrond: historicus, rabbijn of filosoof, matroos, acteur of ouderling. We krijgen in kort bestek veel te lezen over de geschiedenis: van het Jodendom, het leven van Paulus, de Romeinse keizers van de eerste eeuw en de verwoesting van Jeruzalem. Ook over de mysteriegodsdiensten, die steeds meer invloed kregen en over allerlei details van het dagelijkse leven in het oude Rome.

In die ontmoetingen komt ook telkens Paulus’ brief aan de Romeinen aan de orde, waarbij Tertius ook een aantal kritische vragen opwerpt (die overigens voor rekening van theoloog Troost komen). Meestal eindigt hij wel met globale instemming op het centrale punt: het gaat in het geloof niet om regels, maar om liefde, niet om menselijke prestaties in het doen van wat de wet vraagt. Toch dringt zich de vraag op of hiermee de diepgang van Paulus wel voldoende is gepeild.

Moderne theologie

Daarmee kom ik bij mijn kritiek op het boek. Het biedt niet echt een portret van de christelijke gemeente in Rome, zoals de inleiding belooft. We krijgen wel veel te horen over de omgeving waarin zij leefde en een beetje over de problemen waarmee de kerk toen worstelde. Literair gezien blijft Tertius een te vlak karakter en ook zijn gesprekspartners functioneren vooral als ideeënkapstok. In te kort bestek wordt te veel informatie gecomprimeerd in een te opsommerige stijl. Als je begint met lezen is het interessant, maar op den duur gaat het vermoeien en irriteren.

De theologische beschouwingen roepen bedenkingen op. Troost oppert de mogelijkheid dat Paulus onder invloed van filosofen en mysteriegodsdiensten stond. Hij had geen weet van een homofilie die eigenlijk niet tegennatuurlijk mag heten. Zijn brieven kloppen niet altijd met wat Handelingen vertelt. Hier spreekt meer moderne theologie dan inleving in de eerste eeuw.

Al met al: een boek dat verwachtingen wekt die jammer genoeg niet uitkomen.