Nadine Gordimer werd op 20 november 1923 in de mijnstad Springs ten oosten van Johannesburg geboren. Haar ouders waren van Brits-Joodse en Litouws-Joodse afkomst. Wie het werk van Nadine Gordimer probeert te overzien, is verwonderd over haar productiviteit. Ze schreef 15 romans en 12 bundels korte verhalen. Daarnaast publiceerde Nadine Gordimer vele bundels met opstellen en maakte zij, samen met haar zoon Hugo Gordimer, filmdocumentaires, onder meer over de predikant Allan Boesak. Het aantal onderscheidingen dat haar over de hele wereld werd toegekend is zeer groot.

De geschiedenis van Zuid-Afrika is incompleet zonder de aandacht voor de echo die het werk van Nadine Gordimer had. Zij debuteerde in 1953 met ”The Lying Days”, een roman over een jonge vrouw uit een kleine mijnwerkersstad die een groeiend politiek bewustzijn ontwikkelt.

Die toenemende politieke bewustwording gold ook in hoge mate voor Nadine Gordimer zelf. Zij was een luis in de pels van de Nasionale Party. Haar romans, zoals als het fraaie ”A Guest of Honour” (1970), en haar korte verhalen (”Something out there”, 1984) fungeerden buiten Zuid-Afrika als vergrootglas van de problemen van dat land. Het feit dat haar werk in vele landen buiten Zuid-Afrika bekend en gewaardeerd werd, beschermde Gordimer tegen al te straffe maatregelen in het kader van de Zuid-Afrikaanse censuurwetten. Desondanks werd de indrukwekkende roman ”Burger’s Daughter” (1979) verboden, hoewel het boek na enkele maanden weer werd vrijgegeven.

”Burger’s Daughter” is in wezen een sleutelroman en gaat over een advocaat die strijdt voor de bevrijding van de zwarte Zuid-Afrikanen. Achter deze advocaat ontwaren we de contouren van Bram Fischer, de man die Nelson Mandela verdedigde. Maar, de roman is meer dan de verdediging van een politiek standpunt. Nog meer dan om het echtpaar Burger gaat het in de roman om hun dochter Rosemarie en haar strijd om een eigen identiteit te vinden. Dit centrale element van de roman maakt hem tot een meesterwerk.

Later schreef Gordimer een boekje over deze roman in het licht van de algemene werking van de censuur in Zuid-Afrika. In 1981 had zij opnieuw met de censuur te maken. Toen werd ”July’s People” verboden, een roman over een nieuw Zuid-Afrika waarin de meesters afhankelijk zijn geworden van de goede wil der huisbedienden. De roman was bij de bekendmaking van het verbod al via voorintekening over heel Zuid-Afrika verspreid.

Het waardevolle van Nadine Gordimers werk is dat zij bij haar oprechte politieke opstelling de echte problemen van een multiculturele en multireligieuze samenleving niet uit de weg ging. Misschien zijn de korte verhalen nog wel het beste literaire medium voor haar geweest om de lezer aan het denken te zetten en haar of hem geen politieke keuze voor te kauwen. Het enige drammerige aan haar was dat ze geen boeken in het Zuid-Afrikaans las.

In 1991 ontving Gordimer de Nobelprijs voor literatuur. Haar werk was inmiddels over de hele wereld bekend.

Gordimers laatste roman ”No time like the present” (2012), in het Nederlands verschenen als ”Een tijd als nooit tevoren”, gaat over het Zuid-Afrika van na 1990. In deze roman wordt openlijk de strijd aangebonden met Jakob Zuma en zijn horigen. De blanke student Steve uit Johannesburg en de zwarte studente Jabu hebben elkaar gevonden in de strijd tegen de Apartheid in Zuid-Afrika. Na de afschaffing van de zogenaamde ”ontuchtwetten” kunnen Jabu en Steve als paar naar buiten treden. Zolang hun ijzersterke saamhorigheid intact is, hoeven zij van de buitenwereld geen gevaar te duchten. Maar er zijn wel degelijk grote problemen in de Zuid-Afrikaanse samenleving. Binnen de universiteit loopt Steve tegen het probleem van de volstrekt ontoereikende schoolopleiding van de aankomende zwarte studenten aan. De regering luistert nauwelijks naar Steve’s kritiek op het onderwijssysteem. Jabu krijgt als juriste met het schijnproces tegen Jakob Zuma te maken.

Dat deze roman is opgedragen aan de in 2001 gestorven Reinhold Cassirer is van groot belang. Nadine Gordimer was in 1954 getrouwd met deze uit een zeer prominente Berlijnse familie afkomstige vluchteling uit Nazi-Duitsland. Via Amsterdam bereikte Reinhold Cassirer Zuid-Afrika. In deze roman is steeds opnieuw sprake van het lijden onder de Nazi’s dat volgens de verteller van de roman tot helderheid van denken over goed en kwaad en tot een leven van de daad in dienst van de sociale vooruitgang leidde. Precies dat demonstreert Nadine Gordimer in haar werk.