In haar jaarlijkse troonrede heeft Queen Elizabeth aangekondigd dat het Britse pensioenstelsel op de schop gaat en de pensioenregels soepeler worden. Door minister voor pensioenen Steve Webb wordt daarbij aangegeven dat de Britten goed gekeken hebben naar het Nederlandse pensioenstelsel en dat de Britten kunnen kiezen voor een op Nederlands model gebaseerd collectief pensioen. Dat is echter slechts ten dele het geval.

Het Nederlandse pensioenstelsel bevat een aantal sterke punten waar de Britten hun oog op hebben laten vallen, maar ook een aantal zwakheden. Zo zijn Nederlandse bedrijfstakpensioenfondsen in tegenstelling tot Britse fondsen wettelijk verplicht om de doorsneesystematiek te gebruiken. Hierdoor vinden binnen het fonds bepaalde (omvangrijke) overdrachten plaats van jongere deelnemers (die in verhouding te veel betalen) naar oudere deelnemers (die te weinig betalen). En de Nederlandse fondsen zonder deze systematiek zijn verplicht om bij pensioendatum het pensioen in een volledige levenslange verzekering om te zetten.

Juist deze elementen worden in de voorgestelde Britse hervorming overboord gezet. Het lijkt erop dat de Britten de sterke punten van hun systeem willen combineren met de sterke punten van dat van ons. Zo ontstaat een Collective Individual Defined Contribution (CIDC)-systeem dat veel transparanter is dan het huidige Nederlandse systeem, beter past bij het veranderende karakter en functioneren van de arbeidsmarkt en dat tegelijk belangrijke collectieve elementen behoudt. Zo staat het opgebouwde pensioentegoed op naam van de individuele deelnemer, maar het belegde vermogen wordt collectief beheerd en de risico’s worden collectief gedeeld.

In het Verenigd Koninkrijk is de meest gebruikte pensioenregeling een Individual Defined Contributionregeling (IDC). De deelnemers hebben een eigen pensioenrekening waarbij de waarde van de ingelegde premie strookt met het opgebouwde kapitaal. Nadeel hiervan is dat er meestal geen sprake is van collectief vermogensbeheer en van verplichte deelname aan een pensioeninstelling, met als gevolg hoge kosten en suboptimale uitkomsten. En juist op die punten biedt het Nederlandse systeem uitkomst.

Dankzij de verplichte aansluiting bij een fonds naar keuze door bedrijven is voldoende schaalgrootte aanwezig om de kosten laag te houden. Bovendien ontstaat zo een kring van deelnemers, waarbinnen op solidaire wijze de zogenaamde actuariële risico’s, zoals lang leven, met elkaar gedeeld worden.

Inspelen

Het Britse systeem bevat ook sterke punten die ons zouden moeten aanspreken. Zo is er een meer directe band tussen de ingelegde premie en de waarde van de opgebouwde pensioenaanspraken. Een eindeloze discussie over de hoogte van de rekenrente, nodig om de collectieve vermogens via complexe verdeelsleutels te verdelen over generaties, wordt zo vermeden.

Bovendien kunnen pensioeninstellingen beter op maat beleggen en hoeft men daarbij niet onnodig conservatief te zijn. Ook kan men beter inspelen op de individuele situatie en doen aan vermogensplanning (ook met betrekking tot het eigen huis).

De Britten lijken zich maar al te zeer te realiseren dat de toezegging van de werkgevers voor een vaste pensioenuitkering (defined benefit), zoals vaak in Nederland, belangrijke nadelen kent. Het pensioenstelsel leidt tot grote schommelingen in de premiestelling. Bij een pure beschikbare premieregeling (defined contribution) wordt het risico overgeheveld naar de individuele werknemer. Interessant is dat de Britten nu willen dat de werkgever zijn bijdrage gaat baseren op een ambitieniveau van het toekomstig pensioen. Dit zou ook voor de Nederlandse situatie te prefereren zijn.

Raymond Gradus is directeur van het Wetenschappelijk Instituut van het CDA en hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hans van Meerten is advocaat bij Clifford Chance in Amsterdam en gespecialiseerd in pensioenen. Dit artikel verscheen eerder op website mejudice.com, platform voor economen.