In zijn artikel ”Herstelrecht vereist voorzichtigheid” (RD 12-6) stelt prof. dr. Theo de Wit de vraag of in een postchristelijke samenleving de band tussen samenleving en ex-gedetineerden minder hecht wordt. Als voorbeeld noemt hij wat er allemaal rondom de huisvesting van Benno L. in Leiden is gebeurd.

Resocialisatie

Die vraag van De Wit is zeker relevant. Want het intact houden van deze band is heel essentieel. Essentieel voor de ex-gedetineerde zelf om weer een toekomst op te bouwen. Maar ook essentieel voor de samenleving, omdat een goede terugkeer in de samenleving de kans op herhaling doet afnemen. Vanuit christelijk perspectief geldt dat herstel van het leven tot het recht behoort.

Kerken kunnen een belangrijke rol spelen om de band tussen de samenleving en gedetineerden intact te houden. Het behoort tot hun identiteit om vergeving en een nieuw begin gestalte te geven. Ze hebben in hun zondagse vieringen, in hun gemeenteactiviteiten en pastoraat tal van mogelijkheden om mensen die vrijkomen in hun midden op te nemen en zo bij te dragen aan herstel van hun leven.

Uitvoering geven aan een dergelijke taak is een voorbeeld van de grote maatschappelijke betekenis van de kerk. Het is een van de vele gebieden waar kerk en staat met elkaar kunnen samenwerken.

Resocialisatie van ex-gedetineerden is niet alleen een taak van professionals, maar vooral van de samenleving zelf. Samenlevingsverbanden moeten dragers van resocialisatie zijn. Een mooi voorbeeld van samenwerking tussen kerk en staat konden we zien in Leiden. Daar werd aan Benno L., veroordeeld voor kindermisbruik, toen hij vrijkwam door de burgemeester van Leiden toegang tot huisvesting verleend. Kerken zetten zich daar in om Benno L. te begeleiden met tal van vrijwilligers. Zij deden dat enerzijds om de angst van de buurtgenoten van Benno L. serieus te nemen, en anderzijds om deze ex-gedetineerde ook een plaats te kunnen geven in de samenleving.

Verbondenheid

Gelukkig doen de kerken hier heel veel aan. In tal van bezoekactiviteiten en nazorgactiviteiten zijn leden van de kerken actief in succesvolle organisaties als Exodus, Gevangenenzorg Nederland, Moria, De Ontmoeting en DOOR. In Exodus worden bijvoorbeeld per jaar 450 ex-gedetineerden in 11 huizen in een strak gestructureerd programma begeleid. In deze organisatie zijn zo’n 1800 vrijwilligers actief in en buiten de gevangenis, ook voor de familie van gedetineerden. Ze laten de gedetineerden voelen dat ze wel ingesloten zijn, maar niet uitgesloten. En dat er een verbondenheid is die blijft.

Gemeenschap

De professionals en vrijwilligers van deze particuliere initiatieven waar de kerken een belangrijke rol in spelen, begeleiden jaarlijks honderden gedetineerden bij hun terugkeer in de samenleving. Bij de jaarlijkse paaskaartenactie van de PKN worden ruim 60.000 kaarten gestuurd aan gedetineerden met een paasgroet. Die uitgestoken handen vormen een krachtig signaal uit de samenleving om mensen niet af te schrijven, maar met hen in verbinding te blijven.

Via Ark Mission worden ieder jaar met Kerst een paar duizend kaarten verzameld, als kerstgroet aan gedetineerden. Ieder jaar worden door hen 30.000 gedetineerdenagenda’s in de gevangenissen verspreid. Daarin staan gedichten en gebeden en bemoedigingen om een nieuw leven te beginnen.

In de kerken is heel veel belangstelling voor dit werk, zo merk ik bij lezingen en kerkdiensten. Zonder inzet van de samenlevingsverbanden zullen grote maatschappelijke problemen niet worden opgelost. De overheid kan niets beginnen zonder de samenleving. Dat blijkt steeds meer. En dat zien we ook in de opkomst van de participatiesamenleving.

Mogelijkheden

Draagkracht en sociale verbinding zijn nodig om onze maatschappij voor iedereen leefbaar te houden. En daar liggen grote mogelijkheden voor de kerk om een rol te spelen. Het zijn wijdvertakte gemeenschappen. Ze zijn van het uiterste noorden tot het uiterste zuiden beschikbaar in alle steden en dorpen, vaak met meerdere vestigingen tegelijk.

De kerk is de grootste vrijwilligersorganisatie van ons land. Dag in, dag uit beschikbaar met gemeenschappen om God en de mensen te dienen.

De auteur is oud-hoofdpredikant bij het ministerie van Veiligheid en Justitie en oud-voorzitter van Exodus Nederland. Hij is voorzitter van Kerken met Stip, een netwerk van ruim zestig kerken en parochies die gastvrij willen zijn voor ex-gedetineerden en hun familie.